Тюзлюкню джолу къыйын джолду. Тюз иннетни тутуб, аны бла къаджыкъмай баргъан джетеледи муратына. Миллетибиз ол муратына джетгенди. Хычаман (май) айны 3-сюн Къарачай миллетни туугъан джуртуна къайтхан кюнюча республикан дараджада байрамлайбыз. Бизни къууанчыбызны республикада джашагъан къарнаш миллетле да юлешиучендиле. Къарачай-Черкесияда адет алайды – бирини къууанчы барына да къууанчды, биринде бушуу болса, анга да бирден ачыйдыла…
Къарачай миллетни реабилитациясыны тарихинден хронология халда къысха сагъына, тюзлюк ючюн кюрешгенлени да эсге тюшюребиз.
1956-чы джыл хычаман (май) айны 13-сю. Къыргъыз ССР-ни ара шахары Фрунзеде 500 чакълы къарачайлы джыйылыб, СССР-ни башчылыгъына туугъан джуртха къайтыуну юсюнден иш бла барыргъа, тёрт келечи сайланнганды – Акъбайланы Магомет, Алийланы Ракай, Къараланы Басханукъ, Эбзеланы Аскер. Алагъа да Къарачай обкомну алгъыннгы биринчи секретары Токаланы Сеит-Умар бла Совет Союзну Джигити Багъатырланы Харунну къошаргъа оноу этилгенди.
1956-чы джыл никкол (июнь) айны 2-си. Къарачай делегациягъа КПСС-ни Ара Комитетинде (бёлюмню тамадасы Громов) приём этилгенди. Громов кеси да «Къарачай вопросну» юсюнден Москвада къуралгъан комиссиягъа башчылыкъ этгенди. Аны къурамында КПСС-ни Ара Комитетини, СССР-ни Баш Советини, КГБ-ны, МВД-ны, Юстицияны министерствосуну келечилери болгъандыла.
1956-чы джыл никкол (июнь) ай. КПСС-ни Ара Комитетинде «Къарачай вопросну» комиссиясы къуралгъанды. Анга КПСС-ни Ара Комитетини, СССР-ни Баш Советини, КГБ-ны, МВД-ны, Минюстну келечилери киргендиле. Председатель – Ара Комитетни бёлюмюню тамадасы Громов;
- репрессиягъа тюшген бютеу миллетлени джарсыуларыны хакъындан кърал комиссия къуралгъанды (башчысы А.И.Микоян);
- «Къарачай вопросну» юсюнден москвачы комиссия (В.Иевлевни башчылыгъы бла) Къазахстаннга келгенди.
1956-чы джыл элия (июль) айны 4-сю. Къарачай делегация (Байрамукъланы Абу-Юсуф, Байрамкъулланы Ибрагим, Гаджаланы Маджир, Гюрджюланы Таубий, Джаммаланы Мурат, Къобанланы Нузула, Чагъарланы Ибрагим, Орусланы Умар) КПСС-ни Ара Комитетини биринчи секретары Н.С.Хрущёвда приёмда болгъанды.
1956-чы джыл элия (июль) айны 16-сы. Депортациягъа тюшген миллетлени «спецпереселениени» учётларындан чыгъарыуну СССР-ни МВД-ны органларыны административ надзорларындан чыгъарыуну юсюнден СССР-ни Баш Советини Президиумуну Указы алыннганды.
1956-чы джыл къыркъаууз-аууз-герги (сентябрь-октябрь) айла. Къарачай миллетни келечилери (Акъбайланы М., Чотчаланы И., Амейланы У., Байчораланы Р., Аппаланы А.) энтда Москвагъа барыб, талай уллу къуллукъчугъа тюбегендиле. Делегация 30 минг къарачайлы къол салгъан къагъытланы алыб баргъанды.
1956-чы джыл абыстол (ноябрь) айны 24-сю. «Малкъарлыланы, чеченлилени, ингушлуланы, къалмукълуланы эмда къарачайлыланы миллет автономияларын ызына къурауну юсюнден КПСС-ни Ара Комитетини бегими алыннганды.
1957-чи джыл башил (январь) айны 9-у. Черкес автоном областны Къарачай-Черкес автоном областха бурууну юсюнден СССР-ни Баш Советини Президиумуну Указы чыкъгъанды. РСФСР-ни Баш Советини Президиумун ЧАО-ну КъЧАО этиуню юсюнден ишге къараргъа рекомендация берилгенди.
1957-чи джыл байрым (февраль) айны 11-и. «Черкес автоном областны Къарачай-Черкес автоном областха бурууну юсюнден» СССР-ни Баш Советини Президиумуну Указын бегитиуню юсюнден СССР-ни закону чыкъгъанды.
1957-чи джыл арттотур (апрель) айны 12-си. Чеченлилеге, ингушлулагъа, малкъарлылагъа, къалмукълулагъа, къарачайлылагъа юй ишлерге, мал къураргъа деб кредит бериуню юсюнден РСФСР-ни Министрлерини Совети Бегим чыгъаргъанды.
1957-чи джыл къыркъаууз (сентябрь) айны 27-си. Къарачайлыланы къайтханлары бла байламлы 1958-чи джылда мюлк эмда культура-турмуш къуралыш бла байламлы мероприятиелени юслеринден РСФСР-ни Министрлерини Совети Бегим алгъанды.
1957-чи джыл абыстол (ноябрь) айны 29-у. КъЧАО-ну бир талай элине эмда эл Советине башха атла атауну юсюнден РСФСР-ни Баш Советини Президиумуну Указы чыкъгъанды.
1958-чи джыл къыркъаууз (сентябрь) айны 24-сю. Ставрополь крайны Къарачай-Черкес автоном областыны мюлкюн джарашдырыуну ишлерини хакъындан РСФСР-ни Министрлерини Совети Бегим алгъанды. Бегимде джуртуна къайтхан 2100 къарачай юйдегини эмда башхаланы юслеринден сёз барады.
1959-чу джыл къыркъар (август) айны 12-си. Стандарт юйлени къурургъа, ала ючюн хакъ тёлерге джоралаб РСФСР-ни Министрлерини Совети оноу этгенди.
1989-чу джыл абыстол (ноябрь) айны 14-сю. «Зор бла кёчюрюлген миллетлеге къаршчы этилген репрессиялы актланы законсузлукъгъа эмда аманлыкъ ишлеге санауну юсюнден» СССР-ни Баш Советини Декларациясы чыкъгъанды.
1991-чи джыл арттотур (апрель) айны 26-сы. РСФСР-ни Баш Совети «Репрессиягъа тюшген миллетлеге реабилитация этиуню юсюнден» законну къабыл этгенди.
