Юрист, экономист, журналист, дагъыда бир къауум усталыкъланы артдаракълада сайлаб тебрегендиле ансы бизни джаш тёлюбюз зоотехник, ветеринар врач, агроном болургъа излеб, баш окъуу заведениелеге алай кире эдиле.

Ол да белгилиди: ата-бабабыздан бери малчылыкъ, джерчилик бла байламлы келеди миллетибиз.
Энди уа ара мюлкледе хазна мал къалмагъанды, эл мюлк институтха киргенни саны да аз болгъанды. Дагъыда бир сейирлиги – бизни джуртланы джер байлыгъы уллу, тауларыбызны ичлери да харакетден-хазнадан толу болгъанлыкъгъа, аланы излеучю геологларыбыз бек аздыла. Геология-минералогия илмуланы биринчи алимлери артдан чыгъа келедиле. Тамбийланы Асланбек, Дотдуланы Сапар, Хачирланы Мудалиф дагъыда Алийладан, Гочияладан бир-эки геолог болмаса, ол усталыкъгъа берилген хазна кишибиз джокъду. Эртделеден огъуна тышындан келген устала излеб, тинтиб айланнгандыла джер байлыгъыбызны.
Бюгюн биз геология илмугъа керти берилген, джана келиб джукъланыб къалгъанча, замансызлай бу дуниядан кетген бир ашхы уланыбызны юсюнден хапар айтыргъа излейбиз. Даусузчу джаш Эбзеланы Кёккёзню уланы Батдал керти дуниягъа кетгенли талай джыл болады. Кеси да 60 джылдан джангы атлагъан эди. Ол Москвада джашаб, анда ишлей эди. Ол себебден аны юсюнден хазна хапар билмейдиле бизде.
Батдал СССР-ни ол кёзюудеги Геология министерствосуну буйругъу бла тыш къраллада иги кесекни ишлеген эди. Кюнчыгъышны къралларындан башлаб, Перугъа дери джер байлыкъланы излеуде, аладагъы геологланы юретиуде уллу къыйыны бар эди. Перуда ол эки кере болгъанды. Алгъа 2 джылны бир талай совет геолог бла бирге андагъы джер байлыкъланы излеб, картала джарашдырыугъа къошулгъанды, гидропроектле салгъанды. Ол карталада кърал тахса болгъаны себебли, ары барыб ишлеген геологланы юслеринден хазна адам билмей эди. Геологланы къауумуна уа къарачай джаш Эбзеланы Батдал башчылыкъ этиб тургъанды. Артдан ол, ары командировкагъа барыб, совет геологла салгъан картала бла джер байлыкъны къалай хайырландыргъанларына къараб, кёб хайырлы кенгешле бардырыб къайтханды. Перуну сыйлы миллет медалын алыргъа да тыйыншлы болгъанды. Андан сора да анга Ирак Республикадан уллу саугъа берилгенди. Эбзе улуну башчылыгъы бла Иракда нефть чыкъгъан кёб хайырлы джер ачылгъанды. Къошуб, къоратыб айтмайбыз - къарачай джаш, Эбзеланы Батдал, Иракны ол кёзюуде Президенти Саддам Хусейн бла да таныш эди. Ишни юсю бла Хусейннге кёб кере тюбеширге тюшгенди. Бизни махтаулу джердешибиз Кувейтде, Кубада да бола тургъанды. Аланы кеслерини геологларына джер байлыкъланы излеуде керекли ишни юретиб тургъанды, консультант болгъанды.
Батдал 1961-чи джыл Даусуз элде орта школну айырмагъа бошайды. Ол кёзюуледе институтлагъа кирир ючюн, 2 джыл стаж керек болуучан эди. Батдал Зеленчукде орналгъан геолого-разведка партияда ишге джарашады. 2 джылны юзмей, геологланы биргелерине Къарачай-Черкесияны тауларында айланады. Асламысына геологла Уруп, Лаба джанында джер байлыкъланы тинте эдиле. Ол тёгерекледе уа алтыннга, кюмюшге дери кёб хазна-харакет барды. Медногорскеде сау къралгъа белгили тау-магъадан комбинат да бошуна ишлемегенди. Батдал геологла бла бирге мийик къая ранлагъа дери ёрлерге, кече шатырлада къалыргъа, джангур кюнледе шынгкъарт джагъаргъа юренеди. Кюн сайын джаяулай онла бла километрлени ётюб кючлю чыныгъады. Эм ашхысы уа геологну ишин керти джюреги бла сюеди. Алай бла Москвада эм белгили окъуу заведениелени бирине, Орджоникидзе атлы тау-геология институтха, киреди. Аны джетишимли бошаб, инженер-геологну дипломун алыб чыгъады. Джаш геологну кеси разылыгъы бла эм къыйын джерге — Чита областны геология разведкаларыны бирине — иедиле. Кесин да нефть излеген уллу геолог къауумгъа тамада этедиле. Таулу джаш да анга ышаннганланы бетлерин джерге къаратмайды. Джаздан башлаб, сууукъла тюшгюнчю, 3 джылны Чита областны узуну бла кенгин ёлчелегенча айланыб чыгъады. Ол башчылыкъ этген геологла нефть чыгъарыргъа боллукъ талай джер байлыкъны ачыкълайдыла. Алайда ишни къурайдыла. Къыш айлада уа, илму иш бла кюрешеди таулу джаш. Практикада кёргенин илму джаны бла байлаб, андан не зат хайыр чыгъарын ачыкълаб башлайды.
Бир джолда Москвадан Чита областха къралда белгили геологладан къуралгъан комиссия келеди. Ала бу областда геолог къауумланы ишлерин тинтиб къарайдыла да, артыкъ да бек Эбзеланы Батдал башчылыкъ этген коллективни ишин бек джаратадыла. Комиссияны тамадасы Седых Батдалны Москвагъа ишге чакъырады. «Сени илмуда кёб хайыр берлигинги ангылагъанма. Ол себебден гидропроектге кёч», — дейди ол. Алай бла 1971-чи джыл Эбзе улу Москвада ишлеб башлайды. Анда кеси окъугъан тау геология институтну аспирантурасына заочно окъургъа киреди.
Кандидат диссертациясына да бу кёзюуге дери хазна тинтилмеген «Исследование техники и технологии ударного бурения инженерно-геологических скважин в осложнённых геологических условиях при гидротехнических изысканиях» деген ишни алады. Диссертациясын кеси Чита областда ишлеб, алгъан сынамына таяна джазады. Джаш алим аспирантураны болджалындан алгъа бошайды. Диссертациясын да бютеу къралгъа белгили алимлени алларында джакълайды. Тюзюн айтыргъа керекди, кандидат диссертацияны джакълауда гуманитар илмуладан эсе техника илмулада иш къыйын болады. Ол кёзюуледе диссертация джакълагъан, бу кёзюуден эсе, керти да къыйын эди - ачха бла кандидат болгъан адет джокъ эди. Эбзе улуну диссертация ишине къарагъан оппоненти Москвада тау-геология институтну кафедрасыны тамадасы, техника илмуланы доктору, профессор Борис Михайлович былай джазады: «За более чем сороколетнию историю применения метода расходки в отечественной практике, до диссертации Эбзеева не появилось практически ни одной более или менее заметной работы, посвящённой этой теме. Более того, несмотря на явные и очевидные его преимущества способ ударного бурения с расходкой труб в других организациях страны распространения практически не получил».
Дагъыда бир джерде Борис Михайлович Эбзе улуну диссертация ишине уллу багъа бере: «Особо хочу отметить классификацию способов погружения труб. Эта классификация аналогов не имеет. Заслуга в её разработке целиком и полностью принадлежит Б.К. Эбзееву. Практическая значимость классификации представляется очевидной», — дейди.
Эбзеланы Батдал кандидатлыкъ ишин джетишимли джакълагъандан сора, геология-минералогия илмуланы доктору болур ючюн, дагъыда джангы теманы алыб, аны бла кюрешиб башлайды. Ол джазгъан илму ишлени талайы геологиядан окъуу китаблагъа тюшедиле. Гидропроектде ишни да бет джарыкълы толтуруб турады. Ай медет, ол ашхы муратларына джеталмады. Хатерсиз аджал бизни миллетни онглу джашларыны бирин ёмюрлюкге къоратды. Ол миллетин, халкъын чексиз сюе эди. Джай айлада Москвадан Даусузгъа отпускагъа келсе, джууугъундан-тенгингден, танышларындан тюгел тансыгъын да алыб бошагъынчы, чалкъыгъа чыгъыб кете эди. Миллетни адетин мийикде тута биле эди. Москвада джердешлерине тюбесе, алагъа сый бериб, юйюне чакъырмай къоймай эди, керекли ишлерине да къолундан келгенича болуша эди.
Юй бийчеси Люба да бизни адамлагъа таза джюреги бла иги къарай эди. Ол бусагъатда Москвада сабий садланы бирине башчылыкъ этеди, устазлыкъ джаны бла баш билими барды.
Батдал бла Любаны джашларындан абаданы Руслан да ара шахарда футболдан джаш тёлю командаланы бирине тренерлик этеди. Кеси да футбол оюндан спортну устасыды. Аны кичиси Борис предпринимателди.
— Мени сыйымы кёрюб джашына мени атымы атагъан эди кичи къарнашым Батдал, - дейди бусагъатда Черкесск шахарда джашагъан Эбзеланы Кёккёзню джашы Борис. – Бир байрам къалмай эди ол мени Москвагъа чакъырмай. Къарнашым эди деб айтханлыгъым тюлдю – бир да тюз адам эди Батдал. Илмуда иги джетишимле этдим деб махтаннган огъай, кеси кесинден тартына айланыучан эди. Къайда джюрюсе да, къайда айланса да, динибизге бек кючлю ийнана эди. Сабийлигинден анам алыб берген дууаны джашаууну ахырына дери джанындан тюшюрмегенлей кетди. Фатарыны эм тёрюнде Минги Тауну сураты тагъылгъанлай тура эди. «Эртденбла турсам, мен Минги Таугъа салам береме», — деучен эди.
Бу хапарны айта тургъан Борис кеси да иги къуллукълада ишлеб келгенди. 3 джылны Аскер-тенгиз флотда къуллукъ этгенден сора Къарачай-Черкес кърал устазлыкъ институтну филология факультетине кириб, аны тауусханды. Андан сора Къарачай шахарда комсомолну комитетинде секретарь болуб ишлегенди. 7 джылны КПСС-ни Къарачай райкомунда къуллукъ этгенди. Партияны шахар комитетинде халкъ контролну председателини заместители болуб ишлегенди. Сынтыда Сабий юйню директору да болгъанды. Бусагъатда пенсиядады.
Аны къызы Фатима Нарсанада школланы биринде устазды. Ол педагогика илмуланы кандидатыды, экинчи къызы Зухра Москвада джарыкълыкъ, санат джаны бла ишлейди. Джашы Мурат, Черкесскеде кърал технология академияны айырмагъа бошаб, аспирантурагъа киргенди. Ислам ол академияны энергетика факультетин бошагъанды. Эбзе улу бизни газетге да джазыучанды.
Биз хапарын айтханла, бюгюнлюкде сау-эсен джашагъанла, бу джарыкъ дуниядан къууансынла, керти дуниягъа кетгенле да джандетли болсунла.

Джазаланы Балуа.