2025-чи джыл арттотур (апрель) айны 30-да, Уллу Хорламны эмда Къарачай халкъны джангырыу кюнюню аллы бла, миллетибизге саугъа этгенча, Сочиде миллет паркны Кавказда леопардланы айнытыугъа багъышланнган аралыгъына аны алгъыннгы тамадасы Семенланы Умарны аты аталгъанды.
Аны бла байламлы Сочиде миллет паркны башчысы Сергей Шевелевни бегими чыкъгъанды.
Къарачай халкъны онглу уланларыны бири, белгили алим Семенланы Аубекирни джашы Умар 2022-чи джыл джашлай дуниядан кетгенинде, джууукъ-тенг огъай эсенг, бютеу миллет бирден къыйналгъан эди.
Къралгъа белгили таулу джашны юсюнден ол кюнледе Эресейни табигъат байлыкъла бла экология министри Александр Козлов былай айтханды: «Семен улуну ауушханы бек уллу къоранчды. Ол бизни огъары-азиячы леопардларыбызны атасы эди… Легенда».
Эресейни Президенти Владимир Путинни аманаты бла 2009-чу джыл Кавказда огъарыазиячы леопардланы айнытыуну аралыгъы къуралады. Сочиде миллет паркны къурамына кирген бу аралыкъгъа Семенланы Умарны башчы этиб саладыла. Умар Сочиде миллет паркны башчысыны орунбасары къуллугъун да бет джарыкълы бардырыб, джангы аралыкъгъа да тамадалыкъ этиб тебрейди. Биология илмуланы кандидаты, ишни къолгъа алыб, леопардлагъа тыйыншлы джашау болум къураб, аладан тёлю алыб башлайды. Аладан туугъанла, заповедникден чыкъгъандан сора, башха кийиклеча, джаныуарлача, чегетледе кеслери алларына джашау эталлыкъларын танытадыла.
Умар бу джыртхыч джаныуарланы аралыкъдан тышына, табигъатха, бошлардан алгъа, аланы кийик джашаугъа юретирге кёб къыйын салгъанды. Кесини илму методикасын къураб, аны бла уллу джетишимлеге ие болады.
– Кавказда огъарыазиячы леопардланы джайылыб башлагъанлары ючюн, Семенланы Умаргъа сау бол дерге тыйыншлыды. Ол башчылыкъ этген аралыкъда леопардладан тёлю алыб башлагъандыла эмда ала кийик табигъатда кеслерине орун айырлыкъларын танытхандыла, – деб чертгенди Александр Козлов.
Ол бегитгеннге кёре, дунияны юсюнде бу проектге джетген болмагъанды. Аны иеси, айхай да, бизни миллетни адамы болгъаны джюреклерибизни ёхтемликден толтурады. Умарны башчылыгъы бла леопардланы айнытыр ючюн, 12 гектар джери болгъан аралыкъда 250 объект (агъач конструкцияла, цилиндрле, барьерле) ишленнгенди.
Айтыргъа, джаныуарлагъа чегетледеча болум къуралгъанды. Хар вольерде видеокамера болгъанды, кенгтин аланы кереклилерин табдырыб турурча хыйсаб къуралгъанды. Айтыргъа, леопардла адамланы кёрмей ёсгендиле.
Семенланы Умар Эресейни Къызыл китабына тюшген, тас болургъа джетиб тургъан джаныуарланы джангыдан джашаугъа къайтаргъанды. Ала кёбден кёб болуб тебрегендиле.
Эресейни махтаулу экологу Семенланы Аубекирни джашы Умар Ата джуртуна керти, халал къуллукъ этиуню юлгюсюдю. Ол кесини, миллетини да атын иги бла айтдыргъан сыйлы уланды. Аны къайгъырыуу бла XX-чы ёмюрню экинчи джарымында Кавказдан тас болгъан леопардла джангыдан юйреб тебрегендиле. Ол аланы айнытыугъа джашаууну 10 джылын бергенди.
Аны ызындан къалгъан юч сабийине Аллах саулукъ, насыб, узакъ ёмюр берсин, кесини да ол дуниясы джарыкъ эмда кенг болсун.
Мамчуланы Дина.
