Кёб болмай Басманы юйюнде, Къарачай-Черкесияны Миллет ишлерини, кёбчюлюк коммуникацияла бла басманы хакъындан министерствосуну башламчылыгъы бла, хыйлачылагъа къаршчы кюрешни бардырыугъа аталгъан джыйылыу болду.
Анга КъЧР-ни МВД-ны Джамагъат кенгешини тамадасыны орунбасары, Сабийлеге болушлукъ этиуню хакъындан миллет аралыкъны КъЧР-де бёлюмюню тамадасы, Къоркъуусуз интернетни лигасыны КъЧР-де келечиси Байрамкъулланы Алий, КъЧР-ни МВД-ны кеслерин табдырмагъан адамланы, тас болгъан затланы излеу бла кюрешген бёлюмюню тамадасы Айбазланы Керам, КъЧР-ни МВД-ны информацион-коммуникацион технологияланы джорукъсуз хайырландырыугъа къаршчы кюрешни бардыргъан бёлюмюню тамадасыны къуллукъ борчларын толтургъан Тамбийланы Хасан, КъЧР-ни МВД-ны пресс-къуллугъуну тамадасы Ёзденланы Евгения, Къарачай-Черкесияны Миллет ишлерини, кёбчюлюк коммуникацияла бла басманы хакъындан министерствосуну къуллукъчусу Аза Чеченова, республикан газетлени баш редакторлары бла журналистлери къошулдула.
Ала бары да, арт кёзюуде хыйлачылагъа алдатыб, ачхаларындан, рысхыларындан къуру къалгъан джердешлерибизни саны кёбден кёб болуб баргъанына къайгъырыб, джамагъатны сакълыкъгъа чакъырыргъа джарарыкъ амалланы бирге излер муратда джыйылгъан эдиле.
Алайда айтылгъаннга кёре, КъЧР-ни МВД-сы джюз тамакъдан: «Аманлыкъчыла, тюрлю-тюрлю ётюрюкле айтыб, лагъымла этиб, тюзюуюн адамланы ачхаларын алыб къоядыла. Сакъ болугъуз!» – дегенлей турса да, кеслерин алдатыб джарсыгъан джердешлерибиз кёбдюле.
Нек эсе да, адамла полициячыладан эсе, хыйлачылагъа бек ийнанадыла, ала излегенни этиб барадыла. Къуру бу джылны аллындан бери аманлыкъчыла ётюрюк бла джердешлерибизден алгъан ачха мелиуанла бла саналады. Ол къуру тарыгъыула джазылыб, ачыкъ болгъан ишлени юслери бла. Полициягъа хапарлары джетмеген хыйла ишле уа къаллай бир бардыла? Ала билиннгенледен эсе танг кесекге аслам болгъанларына ишек джокъду.
КъЧР-ни МВД-ны кеслерин табдырмагъан адамланы, тас болгъанланы излеу бла кюрешген бёлюмюню тамадасы Айбазланы Керам айтхандан а, джарсыгъанла полициягъа хапарларын не къадар дженгил билдирселе, алагъа болушлукъ этген ол къадар тынч болады. Хыйлачы ётюрюк бла алгъан ачхасын тыш къралда счётуна ашыргъынчы, аны тыяргъа, тутаргъа, сомланы къайтарыргъа болады. Тыш къралгъа ётген ачханы къайтарыр амал а бюгюнлюкде джокъду.
Аманлыкъчылагъа алдатхан адам, полициягъа хапарын билдирмей, тынгылаб къойса уа, ачхасындан къуру къалгъан бла къалмай, джууаблылыкъгъа тартылыргъа да боллукъду. Нек десегиз, ол хыйлачылагъа ашыргъан ачха аман ишлеге джоюлса, аны къайгъысы кёб болады.
КъЧР-ни МВД-ны Джамагъат кенгешини тамадасыны орунбасары Байрамкъулланы Алий чертгенден, бусагъатда хыйлачыланы кёбюсю, ётюрюк бла адамладан джыйышдыргъан ачхаларына окъ-тоб алыб, СВО-да бизни джашларыбызгъа къаршчы тургъан миллетчилеге бередиле.
Кеслери да ангыламагъанлай, аллай ишлеге къатышхан джердешлерибиз, халал къыйынлары бла тюшюрген ачхаларындан къуру къалгъанларындан сора да, миллетчилеге болушханнга саналыб, соруугъа тартыллыкъдыла. Аны эсге алыб, кесин алдатыб, билмеген счётуна ачха ашыргъан адам, хапарын полициягъа терк билдирирге керекди. Заманында алай этсе, ол ачхасын къайтарыргъа, артда да джарсымазгъа боллукъду.
КъЧР-ни МВД-ны информацион-коммуникацион технологияланы джорукъсуз хайырландырыугъа къаршчы кюрешни бардыргъан бёлюмюню тамадасыны къуллукъ борчларын толтургъан Тамбийланы Хасан да, хыйлачыла кёбюсюне байламлылыкъны мессенджерле бла джюрютгенлерини, ала, муратларына джетер ючюн, не амалны да хайырландыргъанларыны, кеслерин тюрлю-тюрлю къуллукъланы, джорукъ сакълагъан органланы келечилерича танытыргъа кюрешгенлерини юсюнден айтды.
Тамбий улу чертгенден, кърал къуллукъчула ишни юсю бла байламлылыкъны мессенджерле бла джюрютмейдиле. Кеслерин алача танытыргъа излегенле хыйлачыла болуб чыгъадыла, алагъа сёлешмей къойгъандан игиси джокъду.
«Хыйлачыладан джарсыгъан джердешлерибизни саны танг кесекге аз боллукъ эди, телефон бла танымагъан адамлагъа джууаб бериуню тыялсакъ. Танымагъан-билмеген номерден къагъылгъан къонгураугъа джууаб бермей къойгъаны ючюн алкъын киши джарсымагъанды», – деб, аны айтханына Айбазланы Керам да къошулду.
МВД-ны келечилери айтхандан, полициячыла не джаны бла да адамланы хыйлачыладан джарсытмаз мадарла этедиле. Ала профилактика ишле бардырадыла, этилген аманлыкъланы ачыкълайдыла, банкла бла келишиб, керексиз уллу ачханы ишекли счётлагъа джибере башлагъанланы тыядыла.
Бу тукъум хыйлачылагъа къаршчы кюрешни бардырыу бла КъЧР-ни МВД-сы Эресейде 7-чи, ШКФО-да 2-чи орунну алады. Алай а, не келсин, адамла кеслери бир кесек сакъ болмасала, полициячыла аманлыкъчылагъа къарыу этелмейдиле.
Хыйлачыла уа, хар неден да хапарлы орта джылгъы адамланы алдаялмасала, сыйлы къартларыбызгъа, сабийлерибизге къатыладыла. Кеслерине керекли хапарны аладан аладыла. Аны ючюн, хар газетни окъугъан адам юйдегисин сакълыкъгъа чакъырыргъа, хар адамына да бу болумну айтыб ангылатыргъа борчлуду. Алайсыз, кюнлени биринде, бир бош затны юсю бла бек джарсыб къалыргъа боллукъду.
Интернетни игиси кёбча, аманы да кёбдю. Хыйлачылагъа, адамны ачхасыз, рысхысыз къояр ючюн, кёб керек болмайды. Интернет бла хайырланнган адамны энчи хапарын СМС бла телефонуна келген къуру бир код бла билирге болады. Аллай кодну ким болса да сорса, сагъайыргъа керек болгъанын уллу-гитче да эсгерсин.
Бир кърал къуллукъчу да мессенджер бла сёлешмегенин, энчи хапар сормагъанын, код излемегенин, кеси аллына болушургъа чабмагъанын хар ким да билирге керекди.
«Уллу хайыр тюшюрюрге болушайым», «Счётчигинг эски болгъанды, кесинг джукъгъа бармагъанлай ауушдурурча этейим», «Сабийинг хатагъа къатышханды, ачха ашырсанг, аны башын алайым» дегенча ётюрюкле айтханланы бирине да ийнанмагъыз.
БАЙРАМКЪУЛЛАНЫ Зульфия.
