Халкъны не тукъум болумда да,   кече-кюн демей, джакълаб, кюрешгенле кёб болгъандыла. Аллай ашхы адамланы бири болгъанды Батчаланы Солтанны джашы Ислам.
Ол 1878-чи джыл апрелни 17-де Къарт-Джуртда Солтанны урунууну сюйген джигер юйдегисинде туугъанды. 1890-чы джыл Къарт-Джуртда устаз Башлаланы Шамаил аны диннге окъутханды. География бла математикадан биринчи билим бергенди. Андан сора 1893-чю джыл Ташкёпюрде устаз Кипкеланы Рамазан дерсле бергенди. Билимин андан ары ёсдюре, 1895-чи джыл атасы Нарсанагъа элтеди. Анда латин алфавитге юренеди. Арадан юч джыл озуб, 20 джылында, Борлакъланы Зекерьяны къызы Къыбле бла джашауун бир этеди. Алагъа 3 къыз бла 2 джаш тууадыла. Уллу джашы Хасан комсомолчу дружинниклени ячейкаларыны тамадасы болады. Къызы Хауа - эл Советни депутаты - Ворошилов атлы колхозда бригадагъа тамадалыкъ этиб тургъанды. Тутхан ишин деменгили толтуруб, атын махтау бла айтдырыб ишлегенди. Джашы Хамзат - комсомолну, Коммунист партияны члени - халкъын, Джуртун сакълай, гитлерчи фашистле бла джигитлик танытыб сермешгенди. Къурулуш санагъатда техник-инженер болуб ишлегенди. Къалгъанла да атларын айтдырыб уруннгандыла.
Ислам 1900-чю - 1913-чю джыллада юйюнде сабийлеге дерсле бериб тургъанды. Алагъа билим бергенден сора да, адебге-намысха, халкъыбызны ашхы адетлерине юретгенди.
Ол 1914-чю - 1919-чу джыллада Баталпашинскеде орус тилге окъуйду. Эринмей, къаджыкъмай кюреше, ол дуния культурадан да билим алады.
Джигер джаш элине къайтыб 1920-чы джыл джашла бла къызланы, уллуланы, гитчелени да окъутуб башлайды. Кёб элчисине билим бере, аланы джашауну айланч-буйланчларында абынмай барырча этерге кюрешеди. 
Совет власть келгенинде партиягъа кириб, джангы джашау орналыр ючюн къарыуун, кючюн аямайды. 1924-чю джыл билими болгъан, таукел, тири джаш В.И.Ленинни асырагъан сагъатларында Къарачайдан баргъан делегацияны къурамында болады. Совет власть таулу миллетлеге джер береди, аланы турмуш джашауларын игилендиреди, джангы элле къураладыла. Сары-Тюз эл да аланы бириди. Къобанны онг джанында эл къураб, адамланы ары кёчюрген Огъары Тебердиден келген Батчаланы Хасанны джашы Ильяс (Джаныуай) болады. Ислам анга къолундан келгенича болушады. Эки нёгери -  Къоркъмазланы  Магомедни джашы Таулу, Бостанланы Даулет-Герийни джашы Азамат - анга болушуб, элни  орамларын, бачхаларын белгилейдиле. Джаныуайны оноуу бла Ислам элге школ ишлерге джер айырады. Андан сора элчиле джыйылыб, школну ишлеб башлайдыла. Кеслеринде болгъан ёгюз арба, башха зат бла Ташчыдан къурулуш материал ташыйдыла. 18 арбагъа башчылыкъ этген Чеккуланы Акъчыкъ болгъанды. Алай бла атылыб тургъан эски мекямны орнунда школну къабыргъаларын саладыла. Адамла болгъан затларын джыйыб кюрешедиле. Кёб юйдегиси болгъан Борлакъланы Хаджи-Мырза кесини атын джарты багъасына сатыб, алгъан ачхасын школну ишине къошады, ай медет, аны башын джабаргъа къарыу джетмей, школну къурулушу тохтайды.
Батчаланы Ислам джанын халкъны джашауу бла бир этиб, элчилени турмуш джашауларына къайгъыргъанлай турады. 1925-чи джыл Ислам элни джамагъатыны кредит тюкенине тамадалыкъ этеди. Талай айдан тюкенни Алакъайланы Османнга бериб, кеси школну къурулушу бла кюрешиб башлайды. Аны кючюнден ол джыл къачда школну башы джабылыб, сентябрны 1-де ары сабийле джюрюб башлайдыла. Школну тамадасы Ислам болады. Аны биринчи сохталары Башлаланы Сагъыт, Къоркъмазланы Магомед, Бостанланы Шаухал, Мамчуланы Фатима, Батчаланы Хауа, Къушджетерланы Халит, Бостанланы Абдул, Кипкеланы Мурат, Мутчаланы Разият, Бостанланы Магомед, Къумукълуланы Мухатдин боладыла. Ислам школну тамадасы къуллукъну толтура, устазлыкъ ишин да бардырады. Фахмусуну, билимини джарыкъ кючюн миллетине джая, 1925-чи джылдан 1935-чи джылгъа дери ишлейди. Ал башланнган школну сохталарына билим бере, Ислам окъуу китабланы джазыуларын арабдан латиннге, андан да орус харифлеге кёчюреди. Алай бла уллуну, гитчени да джазаргъа, окъургъа юретеди.
Миллетини джашауу бла джашагъан таулу Батчаланы Ислам 1935-чи джыл ноябрны 4-де школда тарихден дерс бере тургъанлай сохталарыны алларында  ауушуб къалады. Аны фахмусу, чыгъармачылыгъы, къураучулугъу уллу болгъанды.
Сарытюзчюле кеслерини биринчилерин, онглу адамларын унутмайдыла. Хар заманда эсгергенлей турадыла. Батчаланы Исламны да эсге ала анга мемориал къанга ачыб, школну къабыргъасына такъгъандыла. Эл джыйылыб, оноу этиб суратын элни музейине такъгъандыла. Ол джыйылыугъа элни джамагъаты, Исламны джууукъ адамлары, райондан да къонакъла келген эдиле.
Джёгетей Аягъы муниципал районну Думасыны башчысы Тебуланы Шамил митингни ачыб, Батчаланы Исламны, аны адамлыгъыны, ишленмеклигини, билимини, адамлагъа терен къайгъырыууну юслеринден сёлешгенди. Аны ызындан районну администрациясыны тамадасыны заместители Лещенко Светлана Исламны юсюнден хапар бериб, элни ёсюмюне юлюш къошхан хар адамны халкъ эсинде тутаргъа керегини хакъындан айтханды. Андан сора Исламны эт адамы, Россияны Джазыучуларыны союзуну члени, Къарачай-Черкесияны махтаулу журналисти, СССР-ни радиосу бла телевидениесини айырмасы Шаманланы Медиха уллу сый бериб сёлешгенди. Ислам хар элчи ёхтемленирча устаз болгъанын айта, ол окъутханла къралны тарихинде атларын сый бла айтдыргъанларын черте, митингге джыйылгъанлагъа разылыгъын билдиргенди. Аны ызындан Сары-Тюз элни башчысы Батчаланы Алий, школну директору Семенланы Аслан эмда башхала да кёллерине келгенни, этген оюмларын айтхандыла. Батчаланы тукъумну тамадасыны заместители Батчаланы Владимир тукъумну атындан, алайгъа джыйылгъанлагъа разылыгъын билдире бюсюреу этгенди.
Мемориал къанганы джабыуун Джёгетей Аягъы районну администрациясыны тамадасыны борчларын толтургъан Мамаланы Сапар, элни башчысы Батчаланы Алий, Исламны туудугъу Батчаланы Аубекир ачхандыла.
Халкъ ючюн кюрешген биринчилени, онглу адамланы атлары унутуллукъ тюлдюле. Уллула, гитчеле да аланы эсгергенлей  турлукъдула.
 
УЗЕИРЛАНЫ Хусеин.      
 
{jcomments}