Быйыл къачхы кюнле ариу болгъанлары себебли джер сюрюу да, урлукъ атыу да барадыла. Ол ишле Гитче Къарачай районда къалай баджарыладыла? Бу соруулагъа джууаб излей, «Къарачайны» корреспонденти Къобанланы Махмут Гитче Къарачай районну администрациясыны эл мюлк бёлюмюню тамадасы Ёзденланы Рамазаннга тюбегенди.

- Чынг алгъа бизни районда къайсы эл мюлк культураланы ёсдюргенибизни юсюнден хапар айтайым, - дейди Рамазан. - Алгъын джылладача, бусагъатда да сабанлада гардош, силослукъ нартюх, кюзлюк арпа бла будай, зынтхы, джазлыкъ арпа ёсдюребиз. Ол джыллада бу эл мюлк культураланы аслам джерде ёсдюре эдик. Нек десегиз, районда, Совет Союз чачылгъынчы, алты-джети мюлк бар эди. Аланы тууар маллары, къойлары кёб эдиле. Саулукъ ийнеклеге белгилисича, аладан кёб сют сауар ючюн, мюрзеу, силос да берирге керекди. Бу ашла бла мюлкле кеслерин толусу бла баджарыб тура эдиле. Энди не тюрлю мал да аз болгъанды. Биченликлени битимлиликлери да азгъа бурулгъанды. Сабанлагъа, биченликлеге джыл сайын ашау бериб турмасанг болмайды.
Быйыл фермерле 1040 гектарда кюзлюк будай, 205 гектарда джазлыкъ арпа, 273 гектарда зынтхы, 65 гектарда джазлыкь арпа, 100 гектарда да кюзлюк арпа ёсдюрген эдиле. Бу эл мюлк культураланы барыны да битимлерин заманында джыйыб алгъан эдиле. Орта тергеу бла хар гектардан 22-30 центнер мюрзеу джыйгъан эдиле. Анда-санда бир фермер болмаса, сабанлагъа ашау берген джокъду. Нек десегиз, минерал ашаула бек багъалы болгъандыла. Багъалы къуру ала болуб къалсала не хата бар эди. Отлукъну алыгъыз да бир къарагъыз: бир литр солярканы багъасы 40 сомду. Эл мюлк техниканы багъасын сорма да къой! Джангы трактор, комбайна алгъан бусагъатда бек къыйынды. Запчастланы багъалары да учуз тюлдюле. Алай бла фермерлени асламысыны техникалары эскиледиле. Бу болум къуру бизни районда, республикада тюл, башха джерледе да алайды.
Силослукъ нартюх 220 гектарда, бирджыллыкъ хансла 318 гектарда, гардош 345 гектарда, мюрзеулюк нартюх 40 гектарда, тахта кёгетле да 2 гектарда ёсген эдиле. Аланы битимлери да джыйылыб бошалгъанды. Бютеулей да районда 5000 тонна мюрзеу джыйылгъанды. Бу кёргюзюм эки-юч кереге аслам боллукъ эди сабанларыбыз, бачхаларыбыз кереклисича бир минерал ашау табыб турсала.
2000 гектарны сюрюб, аны 1240 гектарына кюзлюк будай, 120 гектарына кюзлюк арпа атханбыз. Джазгъы кёзюуде джазлыкъ культураланы урлукъларын атарыкъбыз. Ары дери бютеу къалгъан сабанланы сюрюб, хазыр этиб, къоярыкъбыз. Районну бютеулей да 5 минг гектар сабаны барды.
- Къайсы фермерледиле сабан ишле бла кюрешгенле?
- Эм алгъа «Къарачай» плем ат заводдан башлайым. Быйыл мюлк 683 гектарда ёсдюрген эди тюрлю-тюрлю эл мюлк культураланы. 100 гектарда кюзлюк будай, 185 гектарда джазлыкъ арпа, 33 гектарда зынтхы, 60 гектарда бирджыллыкъ хансла, 60 гектарда да гардош ёсдюрген эди. Красный Восток элни сабанлары да бу арт джыллада аслам болгъандыла. Быйыл элчи-фермер мюлкню тамадасы Хутов Ромед 740 гектарда кюзлюк будай, зынтхы, джазлыкъ арпа ёсдюргенди. Талай джылны мындан алгъа уа алгъыннгы «Красновосток» совхозну сабанлары сюрюлмей тура эдиле. Энди уа сабанланы санлары джылдан джылгъа аслам бола барадыла. Гаппушланы Хусей да элчи-фермер мюлкню тамадасыды. Ол да быйыл 300 гектарда кюзлюк будай, 50 гектарда да гардош ёсдюргенди. Гардош ёсдюрюуде хар гектардан 250 центнерден аслам битим алгъанды.
Сюйюнбайланы Мурат башчылыкъ этген элчи-фермер мюлк белгилисича, саулукъ ийнеклени тутады. 100-ден аслам ийнеги барды аны. Ма аллай бир тууар малны аш бла баджарыб турур ючюн, ол джыл сайын 220 гектарда силослукъ нартюх ёсдюреди. Аш бла малларын толусу бла баджарыб турады. Сют алыучу пункт да ачханды ол. Бир къауумла элчиледен сют джыйыб келтириучендиле Сюйюнбай улуну пунктуна.
Башха фермерле да, сёз ючюн, Къобанланы А., Гапполаны Т, Байкъулланы А. дагъыда башхала кеслерини кючлерине таяна, тутхан ишлеринде бет джарыкълы болургъа тырмашыб ишлейдиле. Ма алай иги ишлеген адамлагъа не джаны бла да болушлукъ этиле турса, отлукъ, техника, минерал ашаула учузуракъ болурча мадарла къуралсала, ишлегенлеринден эсе иги ишлеб къралыбызны не тюрлю азыкъ бла да, толусу бла баджарыб турлукъ эдиле.
- Аланы ишлерине чырмау болгъан затла уа боламыдыла?
- Аллахха шукур, табигъатны усу тутуб бир табсызлыкъ болмаса, башха чурумланы хорлай барыргъа боллукъду.
- Тутхан ишигизден къууаныгъыз!
- Сау болугъуз, барыбыз да къууанайыкъ.