Аминланы Абдул-Къадырны джашы Мусса 1921-чи джыл Схауат элде туугъанды. 1940-чы джылны арттотур (апрель) айында Нарсана шахарны аскер комиссариаты аны къуллукъ борчун берирге чакъырыб, къызыл аскерчилени сафларына къошханды. Амин улуну уруш джолу Карелия, Къыбыла-Кюнбатыш (Юго-Западный), 4-чю Украина фронтлада ётгенди. Ол 263-чю Сиваш мараучу дивизияны 995-чи полкуну 2-чи миномёт ротада взводну командири болуб къуллукъ этгенди.
Ол урушха биринчи кере 1941-чи джыл абыстол (ноябрь) айда киргенди. Уллу Хорламгъа тюбегинчи дери фашистле бла уруш этгенди.
Севастополь шахарны джеринде къаты сермешиу баргъанды. Бизни аскерчилерибиз фашистлени шахаргъа джууукъ иймез ючюн тамам кючлю къазауат этгендиле. Ма ол урушда лейтенант Амин улу керти ётгюрлюк танытханды. Алгъа уруб келген джау аскерни юсюнден толу тахса билирге таукел болуб анга джууукъ баргъанды. Джерге бауурун басыб, талай заманны мараб, фашистлени аскер хазырлыкъларындан эмда аланы къаушатырча, окъну-тобну тюз мараб атарлай, немецлени бетджаныны схемасын сызгъанды, ызына аскер бёлекге къайтыб, штабха толу хапар билдиргенди. Алай бла аскерчилерин керекли таб джерлеге салыб, мурат этгенича, алагъа буйрукъ бергенди. Миномётчула джауну бетджанына мараб тобла атхандыла. Алайда къаты сермешиу башланнганды. Мусса хазырлагъан миномёт батареяны усталыгъыны кючю бла гитлерчи 40 от уя (огневые точки), 4 джерге бегиген пулемёт, 150 фашист тюбю бла къурутулгъандыла. Амин улуну ол джумушну джетишимли этгени ючюн полкну командири подполковник Волков «Совет Союзну Джигити» деген атха тыйыншлы болгъанын 1944-чю джыл хычаман (май) айны 11-де джазыб билдиргенди. Аны ызы бла, хычаманны 15-де 263-чю Сиваш мараучу дивизияны командири генерал-майор Пыхтин да аны къабыл этгенди. Алай болса да, 1-чи гвардиячы мараучу корпусну командири генерал-лейтенант Миссан ол документлеге башха тюрлю резолюцияны хычаманны 24-де джазыб бегитгенди. Ай медет, кёчгюнчю халкъдан болгъаны ючюн Муссагъа ол саугъаны бермейдиле. Гвардиячы лейтенант Аминланы Мусса Алтын Джулдузлу медалны орнуна Ата джурт къазауатны II-чи дараджалы ордени бла саугъаланады.
Дагъыда Кюнбатыш Пруссияда да къанын-джанын аямай джау бла хатерсиз сермешгенди. Лейтенант Аминланы Мусса урушлада ётгюрлюк танытыр ючюн къалмагъанды, талай кере кърал саугъалагъа да ие болгъанды.
Хатерсиз сермешлени биринде уа мараб атыучу взводну командири Амин улу башчылыкъ этген аскер бёлек тёрт немец къол пулемётну, бир станоклу пулемётну къурутханды, гитлерчи аскерчиле джюклениб баргъан эки машинаны атылтханды. Урушну талай заманнга созуб, фашистлени алларын тыйыб, джаяу аскерчилерибизни алайдан ётерге ышыкъ этиб, болушханды. Былайда да уста командирни тирилиги бла кёблени джанлары сау къалгъанды. Ол къаты сермешде батырлыкъ танытханы ючюн Мусса Къызыл Джулдузну ордени бла саугъаланнганды.
Андан сора арадан эки ай тюгел озмагъанлай, никкол (июнь) айны 22-де Амин улу дагъыда джигитлик этгенди. Бу джол да Къызыл Джулдузну орденине экинчи кере ие болады. Аскерчилеге урушну кёзюуюнде таб, оюмлу оноу эте билгенин эслеб, аны ротагъа башчылыкъ этерге сайлайдыла. Алай бла тамада лейтенант Аминланы Мусса 263-чю Сиваш дивизияны 995-чи мараучу полкуну миномёт ротасыны командири болуб къуллугъун бардыргъанды.
Прибалтиканы шахарларын гитлерчиледен азатлауда да Амин улу талай кере эркишилик, тирилик да кёргюзгенди. Аллай урушланы биринде 1944-чю джыл къыркъар (август) айны 16-да чабыуул этген немец танкаланы ызларындан келген джаяу аскерге къаршчы от ачыб Муссаны ротасы алайда къаты суруш бардыргъанды. Ётгюр миномётчуларыбыз тобла атыб 30-дан аслам фашистни ёлтюргендиле. Ол урушда Амин улуну ротасында аскерчиле керти эркишилик танытхандыла, ётгюрлюкню медаллары эмда орденле бла да саугъаланнгандыла. Командирлери Амин улу да Ата джурт къазауатны III-чю дараджалы ордени бла саугъаланнганды.
Дагъыда Кюнчыгъыш Пруссияда Кенигсберг шахар ючюн баргъан къаты урушда да Мусса аскерчилери бла бирге джау траншейлеге миналаны таб джарашдырыб, салыб, 14 фашистни, 3 пулемётну да къурутханды. Алайда кеси да ауур джаралы болады. Аскерчи джашла командирни уруш тюзден чыгъарыб Инстербург шахарда госпиталгъа джетдиргендиле. 1945-чи джыл арттотур (апрель) айны 8-де аны ротасы Кенигсберг шахаргъа киргенди. Аминланы Муссаны ол урушда джетишимлери ючюн Ата джурт къазауатны I-чи дараджалы орденин бередиле. Ай медет, ол ётгюр командирни ахыр саугъасы болур эди.
«Ётгюрлюгю ючюн», «Урушлада джетишимлери ючюн» медалланы, Ата Джурт къазауатны I-чи, II-чи, III-чю дараджалы эмда «Къызыл Джулдузну» (эки кере) орденлерини кавалери тамада лейтенант Аминланы Абдул-Къадырны джашы Мусса ахыр урушда алгъан джараларындан госпиталда 1945-чи джыл къыркъар (август) айны 5-де ауушады. Врачла аны сау къалдырыр ючюн кёб кюрешгендиле, алай болса да къарыу эталмагъандыла. Батыр командирни ёлюгю Инстербург шахарны госпиталыны къабырларында 952-чи номер бла асыралгъанды.
Муссаны атасы - Аминланы Абдул-Къадырны къазауатха беш джашы кетгенди – Мустафа, Магомед, Мусса, Чоппа, Солтан. Аладан къуру Солтан къайтханды. Тёрт батыр улан Ата джуртну джаудан къоруулай джанларын бергендиле.
Алайды да, РФ-ны Къоруулау министерствосуну Ара архивинде бу батыр уланны джигитлигине шагъатлыкъ этген дагъыда бирси документле табылгъанлары себебли, аны тыйыншлы сыйын къайтарыргъа хар бирибиз да къолубуздан келгенича юлюш къошсакъ керекди. Ол ашхы нюзюр бла джамагъат къуллукъчу Халкёчланы Къады да мындан алда РФ-ны Президентине В.В. Путиннге тилек къагъыт джазгъанды. Анда ол Уллу Ата джурт къазауатда «Совет Союзну Джигити» атха тыйыншлы болгъан тюрлю-тюрлю миллетледен 15 адамны сыйы, аскер саугъасы иесин табса, тарих тюзлюк да орнун алса деген иннетде джазылады. Ол тизимни ичинде эки къарачайлы барды – Аминланы Мусса бла Гогуйланы Ханафий.
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
{jcomments}
