Гогуйланы Алисолтанны джашы Ханафий 1921-чи джыл эски къарачай эллени биринде - Схауатда - туугъанды. Ол джыллада Схауат элде Карл Маркс атлы совхоз сабаны, малы, мюрзеую эмда бирси эл мюлкю бла Къарачай автоном областда алчы, эм бай совхозаны бирине саналгъанды. Ханафий да атасы бла бирге элчилеринден артха къалмай урунуб ёсгенди. Ауур ишден къоркъмагъаны, ат юсюнде уста джюрюгени комсомолчу джашха къазауатны къыйын кёзюулеринде да себеб болгъанлай тургъанды. Алайды да, Ханафий ВЛКСМ-ны члени болгъаны ючюн биринчилени арасында 1940-чы джыл аууз-герги (октябрь) айны 12-де Къызыл Аскерге къуллукъ этерге кетгенди. Ол 40-чы Аскерни 23-чю энчи моторлу мараучу понтон кёпюр батальонунда къуллукъ этгенди. Уллу Ата джурт къазауат башланнганында ол урушха алайдан киргенди.
Гогуй улу гитлерчи зулмучула бла баргъан урушлада кесин, батыр аскерчича, танытыр ючюн къалмагъанды. Къоруулау министерствону Ара архивинде табылгъан документле анга шагъатлыкъ этедиле. Гогуйланы Ханафий 1942-чи джыл алтотур (март) айны 22-синден башлаб Воронеж фронтда 40-чы, 6-чы, 52-чи, 47-чи аскерледе къуллукъ этгенди. Ол Дон, Воронеж, Оскол, Сёв, Донец, Днепр суулада гитлерчи аскерге къаршчы уруш этгенди.
1942-чи джыл къыркъаууз (сентябрь) айда бизни аскерчилерибиз Воронеж сууну юсю бла ётген кёзюуде аланы юслерине фашистле окъла джаудуруб, тобла атыб, бек джунчутхандыла. Алайда Ханафий башчылыкъ этген бёлек понтонланы бир-бирине сынджырча тагъыб, аны юсю бла аскерчилерибизге джауну окъларындан джанлатыб, къоркъуусуз джерге кетерге болушханды. Ол къыйын ишде тирилик кёргюзгени ючюн Ханафий «Урушлада джетишимлери ючюн» деген медаль бла саугъаланнганды. Аны ызы бла башындан, Воронеж сууну юсю бла амалсыз кёпюр ишлерге керекди деб, буйрукъ келеди. Гитчеликден ауур иш бла чыныкъгъан Гогуй улу ол джумушну толу тындырыргъа бойнуна алыб, аскерчи тенглерини алларында болуб кёпюр ишлейди. Айхай да, аны этер ючюн фашистле бла да уруш бардыра, бир кесекге уруш тохтаса ол кёзюуде аскерчиле кёпюрню ишлей, алай бла къысха заманны ичинде ол джумушну да толу баджарады. Салыннган аскер борчну джетишимли толтургъаны ючюн Ханафийни Къызыл Джулдузну ордени бла саугъалайдыла.
Дагъыда Гогуй улу Днепр сууда 30 тонна ауурлукъну кёлтюрген паромда понтонёр болуб тургъанды. Ол сагъатда да Ханафий кесин керти батырча кёргюзгенди. Фашист окъла юслерине джаууб, чырт кёз ачдырмай, совет аскерчилерибизни джунчутур ючюн къоймагъандыла. Ханафий мадар къураб, ол тукъум къыйын хыйсабладан 9 джаралы аскерчини сууну ол бир джанына чыгъарыб, къоркъуусуз джерге ётерге болушуб, аланы джанларын сау къалдыргъанды. Архив документледе ачыкъланнганына кёре, бир джолда уа адам кёлтюралмазча къыйын хыйсабда ётгюр таулу сууну бир джанындан бирси джагъасына паром бла 300 кере ётгенди. Алай бла Ханафий 1943-чю джыл аууз-герги (октябрны) айны 22-де совет аскерчилени, окъ-тобну, сауут-сабаны, керекли уруш техниканы, айтыргъа иги танг кесек аскер кючню Днепр сууну ол джанына ётдюргенди. Ол джумушну мийик дараджада этгени ючюн, тирилиги ючюн Гогуйланы Ханафий Ата джуртну эм сыйлы саугъасына – «Совет Союзну Джигити» деген атха - тыйыншлы болгъанды.
Ай медет, кёчгюнчю халкъдан болгъаны ючюн Ханафий ол саугъаны алалмай къалгъанды. Аны алайлыгъына шагъатлыкъ этген документле архивледе ачыкъланнгандыла. Батальонну командири майор Тихонов Гогуйланы Ханафийни ол сыйгъа теджеб джазгъан документни штабда бирси тамадала да къабыл этгендиле. Ол архив документде былай джазылады: «Гогуев Ханафи Алисултанович неоднократно, особенно, когда противник вёл ожесточённый огонь по переправе, примером самоотверженности и героизма увлекал понтонёров своего расчёта на выполнение поставленных боевых задач. За проявление героизма при форсировании р. Днепр под огнём противника достоин присвоении звания Героя Советского Союза». Бу документге 1943-чю джыл абыстол (ноябрь) айны 14-де СССР-ни Къоруулау Кючлерини 47-чи аскерини командующийи генерал-майор Поленов бла Аскер Советини члени генерал-майор Королёв да къол салгъандыла.
Ханафийге ол саугъаны орнуна Махтауну III-чю дараджалы орденин бередиле. Халкъына джетген къыйынлыкъдан хапары болмагъан Гогуй улу фронтлада къуллугъун андан ары бардыргъанды. Ол Украинаны, Молдавияны, Румынияны джерлерин джаудан тазалау урушлада немец фашистле бла ётгюр сермешгенди, Уллу Хорламгъа да тюбегенди.
1946-чы джыл джай кёзюуде Гогуй улуну аскерден башына бош этиб ашыргъандыла. Ол адамлары болгъан джуртлагъа - Орта Азиягъа - джол тутуб кетеди. Ханафий Алма-Атада фабрикагъа ишге джарашады. Андан сора адамларыны къайда болгъанларын излеб башлайды. Бир джолда поездде Хабаз элден малкъарлы джердешине тюбеб къалады да, ушакъ эте келиб, ол джаш Ханафийни джууукъларыны джашагъан джерлерин юретеди. Алай бла Гогуй улу сау бир джылны излеб адамларын Талды-Курган областда Айна-Булакъ станседе табады. Махтау, сый бла уруш джолланы ётген джигит таулу анда джазыуун малкъар къыз бла Байдайланы Османны къызы Фаризат бла бир этеди. «Отдан чыкъ да джалыннга» дегенлей, къазауатны къыйын сынамларындан махтау бла ётюб келген батыр фронтчу мында да джарсыуланы сынар ючюн къалмайды. Алай болса да, урунуугъа башын атыб, ол къаджыкъмай ишлегенди. Ханафий урунууда да кесин джигерча танытханды, атын айтдырыб, махтаула келтириб саугъалагъа ие болуб башлайды.
1957-чи джыл къарачай-малкъар халкъ бла бирге гитче Джуртуна юйдегиси бла къайтханды. Туугъан Схауат элин адам танымазча, чачылыб, къуруб тургъанына джюреги бек къыйналса да, ол юйдегиси бла Къабарты-Малкъарда Кичималка элге кетеди да, анда стауат къурайды. Ол юй бийчеси Фаризат бла тёрт къызны ёсдюргенди. Ханафий 12 туудугъун, 30-гъа джууукъ аладан туугъанланы къойнуна алгъан насыблы аккаланы бири болгъанды.
Къачан да къара ишден артха турмагъан, арымагъан-талмагъан таджал адам болгъаны себебли, «урунуу насыбны башыды» дегенлей, Ханафий былайда да ишлеб, мал ёсдюрюб, совхозда урунуб аякъ тирейди. Кеси да джетишимли уруннганы ючюн талай кере кърал саугъагъа ие болгъанды.
Алайды да, «Урушлада джетишимлери ючюн» медалны, Аскерни Къызыл Джулдузуну, Махтаууну III-чю дараджалы, Ата джурт къазауатны I-чи дараджалы орденлени кавалери, «Урунууда джигерлиги ючюн», «Урунууда айырмалыгъы ючюн», «Урунууну ветераны» деген медалланы иеси Гогуйланы Алисолтанны джашы Ханафий 1982-чи джыл абыстол (ноябрь) айны 12-де ауушханды, джандетли болсун. Быллай керти джигитлерибизни атларын барыбыз да билирге керекбиз. Ёсюб келген тёлюлеге аланы джашау джоллары юлгюдю, патриотлукъну, адамлыкъны белгисиди.
Уллу Ата джурт къазауатда «Совет Союзну Джигити» атха тыйыншлы болгъан аскер саугъасы иесин табар, тарих тюзлюк да орнун алыр деб ышанабыз.
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
{jcomments}
