Деккушланы Мамурайны джашы Магомет 1911-чи джыл эндреуюк (декабрь) айны 28-де Хурзукда туугъанды (бирси документлеринде 1908-чи джыл деб джазылады). Ишни сюйген, билимге талпыгъан джашчыкъ болуб ёсгенди ол. Магомет, сабийлигинден огъуна атланы, итлени бек сюйгени себебли, 7-джыллыкъ школну тауусхандан сора, Къабарты-Малкъарны Хабаз элинде 4-чю номерли ат заводха ишге джарашады.
1928-чи джыл Деккушлары юйюрлери бла Нарсанагьа кёчедиле. Ол заманда Гитче Къарачай районну административ аралыгъы Нарсана болгъанды. Магомет алайда 5-чи номерли орта школну бошаб, Къарачайда аскер атланы хазырлагъан заводда тамада атчы болады.
Салыннган борчну иги баджарыргъа тырмашыб, кёл салыб, къадалыб ишлегенин  тамадала эслеб, аны Шимал Кавказ крайны мал совхозларыны союзуна инструктор болуб ишлерге чакъырадыла. Алайда сюйюб ишлесе да, Магомет андан ары да билимин ёсдюрюрге кёзю къарайды. Джылы джетмегени амалтын, тамада къарнашыны документлерин кесине джарашдырыб, джылына да юч джылны къошуб, Орджоникидзе шахарда Профсоюзланы край школларына кириб, аны да тауусуб, ызына къайтыб, бир джылны тамада инструктор болуб ишлейди. 1933-чю джыл хычаман (май) айда ол Къызыл Аскерге къуллукъ этерге чакъырылады.
Магомет, Новочеркасск бла Краснодарны атлы полкларында билимин ёсдюре айырмагъа тауусуб чыкъгъандан сора, аны Орджоникидзе бла Тбилисини кавалерист эскадронларыны бирикген аскер училищесине окъургъа джибередиле. Аскерчиликни усталыгъын терен билирге мурат салыб тургъан таулу джаш юч джылны окъуб, аны да джетишимли бошайды. 1936-чы джылны абыстол (ноябрь) айында Магомет курсант взводланы бирини командири болады. Алай бла аны аскерчилик джолу башланады.
Ызы бла ол М.В.Фрунзе атлы Аскер академияны тахса факультетине кириб, анда да кесин джетишимли кёргюзеди.
Арадан эки джыл озгъанлай, 1938-чи джыл, болджалы да джетгинчи, тамада лейтенант чын да бериб, Деккуш улуну пулемёт эскадронну командирини болушчусу этиб Тамбов шахаргъа джибередиле. Анда да ол 1940-чы джылгъа дери къуллукъ этеди. Джаш адам болса да, кесин уста командирча танытыб, махтаулу болады.
Алайда эки джыл къуллукъ этгенден сора, 1942-чи джыл Магометни 5-чи къаушатыучу аскерни (5-ая ударная армия) штабында тахсачы бёлекге тамада этедиле. Тамада лейтенант Деккуш улу ол аскерни къурамында тахса бёлекни командирини орунбасары болуб джангы къуралгъан Сталинград фронтну эм къыйын джерлеринде уруш этгенди.
1942-чи джыл ол ауур джаралы болады. Джашаууна къоркъуулу экинчи джарасын ол Украинада Гуляй-Полени башы бла тахсачы самолёт бла учуб бара алгъанды. Къазауатда этген джигитликлерини юсюнден былай джазылады: «Башына окъ тийиб, ауур джаралы болгъанында да, салыннган борчну толтургьунчу Деккуш улу базагъа къайтыргъа унамагъанды». Ол джыл огъуна 4-чю Украин фронтну сермешлерини биринде контузия болады.
Бир кере бёлек аскерчиси бла бирге уллу аскер магъанасы болгъан бир джерни къорууларгъа Магометге джумуш тюшеди. Фашистле алайгъа 17 танканы джаяу аскерчиле бла джиберген эдиле. Ол кюн Магомет аскерчи нёгерлери бла джаугъа къаршчы от ачыб, алайда къаты сермешгенди. Ётгюр тахсачыларыбыз джауну он танкасын кюйдюргендиле. Ол хатерсиз урушда этген джигитлиги ючюн Магомет биринчи аскер саугъаны – «Ётгюрлюк ючюн»   медалны - алады. Ызы бла, дагъыда бир къаты сермешде батырлыкъ кёргюзюб, Къызыл Джулдузну ордени бла саугъаланады.
Сермешлени кёзюуюнде Деккуш улу джаралы болуб госпиталгъа тюшеди. Андан чыкъгъанында дагъыда ызына урушха киреди. Уста командир тахсачы бёлеги бла Дондагъы Ростов, Новошахтинск, Горловка, Макеевка, Никополь, Николаево, Одесса дагъыда талай шахарны азатлагъанды. Днепр, Одер суулада баргъан ачы сермешиуледе да ол джау бла хатерсиз уруш этгенди.
1943-чю джылны арттотур (апрель) айында Деккуш улу биринчи кере Къызыл Байракъны, Къызыл Джулдузну (экинчи кере) орденлери бла саугъаланады. Архив документледе 5-чи чабыуул этиучю аскерни командующийи генерал-полковник Цветаев, Магометни мийик дараджалы саугъагъа теджеген къагъытда былай джазгъанды: «Капитан Деккушев М.М. лично вёл разведку переднего края противника, захватил 5 пленных и важные документы…».
Аскер тахса джумушну мийик дараджада баджаргъаны ючюн капитан Деккуш улу эм уллу сыйгъа - Совет Союзну Джигити атха – тыйыншлы болады. Алай болса да аны орнуна Къызыл Байракъны ордени бла саугъалайдыла.
Дагъыда 1944-чю джыл Миус сууну къатында баргъан урушда Деккуш улу керти джигитлик кёргюзгенди. Ол башчылыкъ этиб аскерчи бёлек джауну къадама бегиген бетджанын ууатыб, чачыб, бирси полкларыбызгъа джол ачханды. Ол джумушну да Магомет джетишимли тындырады. Аны ючюн Деккуш улу Къызыл Байракъны экинчи орденин алгъанды.
Салыннган борчну толтура, тахсачыланы къаууму Деккуш улуну башчылыгъы бла кеслеринден талай кереге кёб болгъан немчала бла ётгюр сермешиб, джауну кёбюсюн къырыб, къалгъанын да артха ыхтырыб, «тиллени» да джесирлеб, сау-эсен ызларына къайтыб келедиле. Алай бла Деккуш улуну кёкюрегин Къызыл Байракъны ордени ючюнчю кере джасайды.
1944-чю джыл Кишинёв ючюн сермешде, 3-чю Украин фронтда тёртюнчю кере ауур джаралы болады. Магомет госпиталда джараларын багъыб, тюгел сау болуб бошагъынчы, тилек къагъыт джазыб, ызына фронтха, къазауат этген тенглерини сафларына, къайтханды.
1944-чю джыл Магомет тахса бёлекни командири, ызы бла 28-чи аскерни тахсасыны тамадасыны заместители, 2-чи аскерни 9-чу танка корпусуну штабыны тамадасы болуб къуллукъ этгенди. Аны керти абычар усталыгъы, урушлада джетишимлери аскер командующийге белгили болгъанды. Аны себебли, штабда анга бек ышаннгандыла, къуллугъун да кёлтюртюб баргъандыла. Алай бла Деккуш улу сыйгъа, махтаугъа тыйыншлы болады, кесин да 2-чи гвардиячы танка аскерни штабына тамада этиб саладыла.
Архив документледен, 1944-чю джыл байрым (февраль) айны 12-де гвардиячы полковник Шамардин, аскерчилени арасында аты кенг белгили тахсачыны мийик аскер саугъагъа теджей, былай джазады: «…Тириди, фронтну эм къыйын джеринден артха турмайды. Урушда асланча сермешеди. Польша бла Германияны джерлеринде салыннган борчну джанын-къаным аямай мийик дараджада толтургъанды. Кёбюсюне тахсачылагъа кеси башчылыкъ этеди, джашаууна къоркъмайды, батыр, уста тахсачыды…».
Польшаны фашистледен азатлагъан кёзюуде этген джигитлиги ючюн, Деккуш улу республиканы «Батырланы Къачы» («Крест Храбрых) деген ордени бла саугъаланады. Кесин да 2-чи гвардиячы танка аскерни 9-чу танка корпусуну 33-чю атыучу бригадасыны штабыны тамадасы къуллукъгъа кёчюредиле. Аны бла да къалмай подполковник Деккуш улуну экинчи кере эм сыйлы аскер саугъагъа – Совет Союзну Джигити атха – тыйыншлы болады. Ай медет, не келсин, кёчгюнчю халкъдан болгъаны ючюн джигит Магометге ол саугъаны бермей къоядыла. Аны орнуна Къызыл Байракъны ордени бла тёртюнчю кере саугъаланады.
Деккуш улуну Уллу Ата джурт къазауатда этген джигитликлерини юслеринден бир уллу китаб джазаргъа боллукъду. Ётгюр джердешибизни урушлада джетишимлери кёб болгъандыла, 30 аскер саугъасы, аланы арасында Къызыл Джулдузуну эки ордени, Сталинни энчи  къол ызы бла 30 Бюсюреу къагъыты барды.
Таулу джигитни, 33-чю бригаданы командири гвардиячы полковник Шамардин, артда аны къуллукъда ауушдургъан полковник Бабенко, Къызылбайракълы Умань танка корпусну штабыны тамадасы полковник К.И.Швецов, 33 бригададан къуралгъан ол корпусну командири танка аскерлени генерал-майору Н.Д.Веденеев кеслери Магометни энчи таныб, уллу сый бериб, бек багъалатхандыла. Ала бары да 1945-чи джыл Деккушланы Магометни «Совет Союзну Джигити» деген сыйлы атха теджеген къагъытха къол салгъандыла. Аны юсюнден Ара басмада, фронт газетде да джазылгъан эди.
Деккушланы Магомет фашист Германияны ара шахарын – Берлинни – алыуда да ётгюр уруш этгенди.
Уллу Хорламгъа гвардиячы полковник Деккуш улу аскер сафда тюбейди. Дагъыда ол 6 джылны Германияда Совет Аскерни бёлеклеринде къуллукъ этгенди, андан къайтхандан сора 1950-чи джылгъа дери Прибалтика аскер округда 21-чи мараучу дивизияны полкуна башчылыкъ этгенди. Алай бла Деккуш улу 1979-чу джыл отставкагъа чыкъгъанды.
Аскер башчыла Деккушланы Магометни энчи шартларына, аскер сынамына уллу багъа бергендиле. Анга шагъатлыкъ этген Къызыл Байракъны тёртюнчю ордениди. Магометге «Совет Союзну Джигити» деген ат берилмей къалса да, джазыуу анга башха саугъа этгенди - къазауатны эм къыйын джерлеринде сермешиб, ёлюмню кёзюне талай кере къарагъан джигер таулуну - джашауун сакълагъанды.
«Ётгюрлюгю ючюн», «Урушлада джетишимлери ючюн» медалланы, Къызыл Джулдузну (эки  кере), Къызыл Байракъны (тёрт кере), «Батырланы Къачы» орденлени кавалери гвардиячы полковник Деккушланы Мамураны джашы Магомет 1945-чи джыл Москвада Къызыл Майданда Уллу парадха Биринчи Беларусь фронтну атындан къошулгъанды.
Аскер къуллукъдан башына бош болгъанындан сора, Магомет юйдегиси бла Нарсанагъа кёчюб, анда джашагъанды. Къарачайны ётгюр уланы полковник Деккуш улу къазауатда алгъан джараларыны джарсыуларындан 1990-чы джыл аууз-герги (октябрь) айны 19-да ауушханды, джандетли болсун. Аны аты миллетибизни тарихинде ёмюрлюкге сакъланныкъды.
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
 
{jcomments}