Шошталаны Ахлауну джашы Ниязи 1920-чы джыл Ташкёпюрде туугъанды. Ол туугъан элинде школда устаз болуб ишлей тургъанлай аскерге чакъырылады. Алай бла комсомолчу джаш Белоруссияны Пинск шахарында Къызыл Аскерни тизимине тюшеди. Пулемётчу болуб къуллукъ эте тургъанлай, Уллу Ата джурт къазауат башланыб къалады да, урушха алайдан къошулады.

Пинск шахарны къатында Ниязи къуллукъ этген аскер бёлекни фашистле тёгерегин къуршоугъа алыб мадарсыз этедиле. Алайда совет аскерчиле джанларын-къанларын аямай джау бла къаты сермешедиле. Ол сермешде бизникиледен къоранч да, джаралыла да кёб болады. Къазауатха хазырланыб, чекден ётюб, кириб келген Гитлерни аскерин къаушатыргъа совет аскер бёлек кючю джетмезин ангылаб, бир кесек заманнга артха ыхтырылыргъа керек болады. Ма ол сермешде Шошта улу ауур джаралы болуб эсин ташлайды. Джергили адамла талай джаралы аскерчини уруш баргъан тюзден джаудан ташатын къоратадыла. Алай бла Ниязини къутхарадыла. Беларусь элчикде бир юйдеги аны бир талай айны джараларын багъыб, аякъ юсюне салады. Шошта улу эс джыйгъанында ол тёгерекде болгъан партизан бёлеклени юслеринден хапар билиб, сора аланы табар муратда кетеди.

1943-чю джыл байрым (февраль) айны 4-де Ниязи А.М.Молотов атлы бригаданы Брест областдагъы А.В.Суворов атлы партизан отрядына къошулады. Партизанлагъа башчылыкъ этген Михаил Герасимов болгъанды (тарихде аны аты белгилиди). Бёлекде Шошта улуну атына Николай Андреевич деб атайдыла. Таулу улан партизанла бла бирге Белоруссияны джерин джакълар ючюн джау бла ётгюр сермешгенди. Аны джитилигин бирси партизанлагъа юлгюге айтханлай тургъанды командир. Ол джаугъа къаршчы диверсион джумушланы толу баджарыб, партизан отрядха сау-эсен къайтыб тургъанды. Вулькодан Подлесьеге баргъан темир джолда да Ниязи пулемётдан от ачыб, талай немец аскерчини къыргъанды, джау пулемётну да къурутханды.

1943-чю джыл никкол (июнь) айда М.Герасимов башчылыкъ этген партизан отряд, Шошта улу да аны ичинде болуб, Днепр-Буг каналны Овзичи, Ляховичи, Селище, Переруб, Рагодищи эллеге баргъан суу кескичлерин ачыб джибергенди. Каналда суу 30-60 сантиметрге чёкгенди да, фашистле суу бла хайырланмазча болгъандыла.

Беларусь Миллет архивде документледе ачыкъланнганына кёре, 1944-чю джылны байрым (февраль)-алтотур (март) айларыны ичинде Днепр-Буг канал ючюн 40 кюнню къаты уруш баргъанды. Алайын къолгъа джыйыб, деменгили бетджан къураргъа фашистлени умутлары болгъанды. Совет аскерле Белоруссияны шахарларын, эллерин дагъыда бирси джерлерин джаудан къоруулай къаты уруш этгендиле. Аны амалтын былайгъа аскерибиз джетгинчи партизан отрядла джау бла ачы къазауат бардыргъандыла. Ол джыл байрым айны ал сюреминде, каналгъа джууукъдагъы эллени къаты бла баргъан темир джолланы къошулгъан джерлеринде, партизанла къоруулау ышыкъла ишлегендиле. Кобринден Пинск шахаргъа элтген темир джолланы станселерине немец аскерле келиб тебрейдиле. Эм къоркъуулу джерни къорууларгъа М. Герасимов башчылыкъ этген партизан отряд джууаблы болгъанды. Уста командир каналны къыбыла джанында, Заречка бла Белинок элчиклени къатында, партизанланы кереклисича бирер джерге салгъанды. Шошта улу да эм къоркъуулу джерде пулемётун джарашдырыб урушха хазыр болгъанды.

Архив документледе джазылгъаннга кёре, байрым (февраль) айны 21-ден 23-не дери тохтаусуз уруш баргъанды. Алайда Шошта улу пулемётун тохтатмай джау бла сермешгенди. Ол къаты урушда Ниязи джауну 2 пулемётун къурутханды, онла бла фашистлени къыргъанды. Партизан отряд ол юч кюнню ичинде бютеулей джауну 340-дан аслам адамын къыргъанды, 250 аскерчиси бла абычарын да джаралы этгенди. Фашистлени танкалары, учакълары тобла атыб, болгъанны топуракъгъа булгъаб, партизанланы башларын ёрге кёлтюртмей бек джунчутхандыла. Алай болса да, партизанла уруш этген джерлеринден артха турмай, ахыр тылпыулары чыкъгъынчы, къолларындан сауутларын тюшюрмей, алай уруш этгендиле.

Ма, ол ачы сермешлени биринде ётгюр пулемётчу Шошта улу, керти джигитлик кёргюзюб, джан бергенди. Аны юсюнден партизан отрядда нёгери А.Прудников былай джазады (архив документдеча орус тилде беребиз): «...На берегу канала были сооружены хорошо замаскированные дзоты. В одном из них, на самом опасном месте, расположился пулемётчик Шоштаев. Немецкая артиллерия посыпала позиции партизан множеством снарядов, после артобстрела фашистская пехота открыла огонь и пошла в атаку. Фашисты, похоже, были пьяны, шли на пролом. Было уничтожено множество солдат и офицеров врага. Однако немцы, приложив все свои усилия, окружили дзот Шоштаева. Он упорно отстреливался, до позднего вечера врагов не подпустил. Вечером на помощь подоспело партизанское соединение Героя Советского Союза генерал-майора Фёдорова. Враг вынужден был отступить назад. После боя узнали, что Николай Шоштаев один сражался с несколькими фашистскими пулемётчиками, уничтожил два пулемётных расчёта врага. В этом бою героической смертью пал пулемётчик Шоштаев. Вокруг его дзота лежало множество трупов фашистских солдат».

Беларусь Кърал музейни тамадасы Г.И. Гаркун да пулемётчу Шошталаны Ниязини Джигит атха теджелгенине шагъатлыкъ береди.

Дагъыда архивле бла, тинтиу ишле бла кюрешген тарихчи Александр Павлюкович «Забытый дзот» деген документли хапарда Днепр-Буг канал ючюн 40 кюнню баргъан урушну юсюнден кескин джазгъанды. Ол документледе А.М. Молотов атлы бригаданы партизан отрядларыны сермешледен отчётларында быллай документлеге мен да эс бёлдюм: «…21-22. ΙΙ-44 г. 3 взвода отряда под общим командованием командира отряда тов. Самаркина приняли бой с наступающим противником на линии дзотов по Днепро-Бугскому каналу на своем участке. В ожесточённом бою, по данным агентурной разведки, за два дня боя противник потерял убитыми 270 человек. Количество раненых не установлено, но определяется цифрой около 100 человек. В этом бою уничтожена немецкая противотанковая пушка и станковый пулемёт, захвачен 1 ручной пулемёт.

Далее из отчёта отряда им. Суворова: «…На основании приказа штаба бригады отряд количеством 70 человек выехал в район Белина Дрогичинского района… В ходе перестрелки с обеих сторон нашим артиллерийским огнём был разбит один мост по тракту через канал, также разбит вражеский станковый пулемёт с полным его расчётом. В укреплённом муре (кирпичное здание – А.П.) осколочным снарядом было убито 7 мадьярских солдат и 2 офицера, ранено – 6… В течение трёхдневного боя с нашей стороны был убит пулемётчик Шиштаев Н. (Шоштаев Н.) и снарядом разбит пулемёт».

Алайды да, батыр пулемётчу Шошталаны Ахлауну джашы Ниязи 1944-чю джыл байрым (февраль) айны 21-де фашистле бла сермеше, джигитча, джан бергенди. Брест областны Иваново районда Беленок элчикде Къарнаш къабырлада асыралгъанды, джандетли болсун.

Белоруссияны джерин фашистледен джакълай ёлген пулемётчу Шошта улу Совет Союзну Джигити сыйгъа тыйыншлы болгъанына дагъыда талай документ шагъатлыкъ этеди, алай болса да ол кёчгюнчю миллетни адамы болгъаны амалтын, анга ол сый берилмей къалады. 1948-чи джыл эндреуюк (декабрь) айны 30-да Совет Союзну Баш Советини Указы бла Шошталаны Ниязини Алтын Джулдуз медалны орнуна Ата джурт къазауатны II-чи дараджалы ордени бла саугъалагъандыла.

Миллетибизге сый, махтау келтирген, атын Уллу Хорламны тарихине тюшюрген керти таулуларыбызны аскер джоллары, аланы джашауда къойгъан ызлары, барыбызгъа да унутулмазлыкъ юлгю болгъаны хакъды.

БАТЧАЛАНЫ Фатима.

 
{jcomments}