Арт кёзюуде, коронавирус ауруу джайылмазча этилген мадарла амалтын, адамланы бир къаууму ишсиз къалгъанды, бирсилени хайырлары да аз болгъанды неда чыртданда хайырсыз къалгъандыла. Аны бла байламлы, Эресей Федерацияны Президенти Владимир Путин мындан алда кесини кёзюулю Чакъырыуунда Кърал банкга адамлагъа аланы кредитлеринден, ипотекаларындан джыл джарымгъа дери баш бошлукъ берирге деб, борч салгъан эди.
Къарачай-Черкесияны джамагъатыны асламысыны тюз кредитлери неда ипотека борчлары бардыла. Президент баямлагъан кредит каникулла не тукъум баджарыллыкъдыла, адамны банкга берлиги аны таргъа тыймаз ючюн не этерге керекди, каникулланы болджалы тауусулса кредит къалай тёленникди? Бу соруулагъа РФ-ны Миллет банкыны Къарачай-Черкес Республикада бёлюмюню тамадасыны орунбасары Тоторкъулланы Эльвера джууаб береди.
- «Къарачай» газетни окъуучуларына кредит каникулла деб неге айтханларын эмда аны бла кимле хайырланыргъа боллукъларыны юсюнден бир хапар айтсагъыз?
- Кредит каникулланы кёзюуюнде адам кредити ючюн ай сайын банкга бериб тургъан тёлеулеринден джыл джарымгъа баш бошлукъ табады. Ол эркинлик бла хайырланыр ючюн кредити болгъан, къыйын джашау болумгъа тюшген адам 2020-чы джылны къыркъаууз (сентябрь) айыны 30-на дери банкга барыб, болумун билдирирге керекди.
Кредит каникулла алыр ючюн адамны арт айда тюшген хайыры, 2019-чу джылгъа кёре 30 процентден асламгъа аз болгъанына шагъатлыкъ этген къагъытлары болургъа керекдиле.
- Бу мадар бла хайырланнган заманда адамны къаллай кредити болгъанына къараллыкъмыды?
- Арттотур (апрель) айны ал кюнлеринде кючюне кирген кредит каникулланы хакъындан законда айтылгъанына кёре, бу мадар кредитлени не тюрлюсюне да келишеди. Башхасы джокъду, адам банкдан уллу кредитми алгъанды, гитче финанс организациядан къозлау ачха бламы хайырланнганды.
Тегаран, кредит тёлеуден бир кёзюуге дери баш бошлукъ алыр ючюн, кредитни ёлчеми Правительство белгилегенден кёб болмазгъа керекди. Сёз ючюн, машина алыргъа алыннган кредитни ёлчеми 600 мингден, кредит картада борч 100 мингден кёб болмазгъа керекди. Потребитель кредитлени юсюнден айтсакъ, адамланы кредитлерини ёлчеми 250 мингден, энчи табышлылыкъ бла кюрешгенлени кредитлерини 300 минг сомдан кёб болмазгъа керекди.
- Да сора ипотекалары болгъанла не этерге керекдиле да? Ипотека ючюн тёленнген ачха юйдегиге тюшген хайыргъа танг ауурлукъ салады да.
- Къарачай-Черкесияда ипотека алгъан адамла да ипотека каникулла бла хайырланыргъа боллукъдула. Правительство, не къадар аслам адамгъа себеблик этер ючюн деб, ипотеканы ёлчемин кёлтюрген эди. Энди бизни регионда ол 2 миллионнга джетеди.
Адамны ипотека ачхасыны ёлчеми андан аслам эсе, ол ипотека каникулла алыргъа эркинди. Банкла аллай каникулла озгъан джылны орта сюреминден бери да бередиле. Бюгюнлюкде, коронавирус ауруу джайылыб баргъаны амалтын, ипотеканы юсю бла каникулла бла бир кере хайырланнган адам къыйын финанс болумгъа тюшген эсе, джангы законнга кёре, ол каникулла бла энтда бир кере хайырланыргъа боллукъду.
Тюз кредитни эмда ипотека бла байламлы каникулланы кесаматлары башха тюрлюдюле. Аны себебли, банкга барырдан алгъа ол затны билирге керекди.
- Кредитлерини ёлчеми Правительство белгилеген ёлчемден аслам болгъан адамла не этерге керекдиле да? Сёз ючюн, потребитель кредитини ёлчеми 500 минг сомдан аслам болгъан адамла бардыла. Аллай адамла ишсиз, хайырсыз къалсала кредит каникулла алалмайдыла да?
- Кредитлерини ёлчеми белгиленнгенден аслам болгъан къауум банкны кеси бла сёлешиб, реструктуризация болушлукъ тилерге боллукъду. Бюгюнлюкде банкла адамла къыйын халгъа тюшгенлерин ангылаб, алагъа болушур джанындан ишлейдиле.
- Адам кредит каникулла бла хайырланыр ючюн къаллай къагъытла джарашдырыргъа, аланы не заманнга дери банкга табдырыргъа керекди?
- Кредит каникулла бла хайырланыр ючюн, кредитни заманында тёлер мадары болмагъанына шагъатлыкъ этген къагъытланы банкга табдырыргъа керекди. Сёз ючюн, адам ауругъан эсе, врач берген медицина къагъытны, ишсизлик бла байламлы эсебде тура эсе андан къагъыт, табышлылыкъ бла кюрешиб туруб, хайырсыз къалгъан эсе берге (налог) алгъан организациядан къагъыт. Къаллай къагъытла керек болгъанларын кредит берген банк бла сёлешиб, билирге да боллукъду. Бир къауум МФО-ла, КПК-ла адам берген хапарны кертилигин ачыкълар ючюн, башында айтылгъан организациялагъа кеслери сёлешиб, хапар сорургъа да боллукъдула.
Законнга кёре аллай къыгъытланы 90 кюнню ичинде джыйыб, банкга табдырыргъа керекди. Адам ауруб неда юйден чыгъар мадары болмай тура эсе деб берилгенди аллай бир заман. Алай болса да, кертда 3 ай заман берилгенди деб, созуб турургъа керек тюлдю. Тинтиб къарагъан заманда адам кредит каникулла джараулу къауумгъа кирмегени ачыкъланса, ол оздургъан заманы ючюн да, ол заманны ичинде джыйылгъан тазирни да тёлерге керек боллукъду. Аны тышында да ол хапар адамны кредит тёлер хыйсабы джазылгъан бюрогъа тюшсе, тамбласында башха кредит бла хайырланыр мадары болмай къалыргъа боллукъду.
Кредит каникулла бла хайырланыргъа излеген адамны джыйыб берген къагъытларына банк 5 кюнню ичинде къараб, джууаб берирге борчлуду.
- Къарачай-Черкес Республиканы джамагъаты кредит каникулла бла хайырланырдан алгъа нени билирге борчлудула?
- Бу каникулла кредит ючюн ай сайын тёленнген ачханы алты айны ичинде тёлемей турургъа эркинлик бередиле. Каникулла алгъынчы адамны кредитин тёлемей туруб, тазир салдыргъаны, къозлауун кёбейтгени болгъан эсе, ала да алты айны ичинде ёсерик тюлдюле. Алай а ала каникулланы заманы бошалса кредитни къозлаууну ёлчемине къошулуб саналлыкъдыла.
Кредит тёлеуден баш бошлукъну кёзюую бошалгъандан сора аны алгъынча тёлеб турургъа боллукъду. Сёз ючюн, кредит картада борчну каникулла бошалгъан кюнден 2 джылны ичинде тёлеб бошаргъа боллукъду. Потребитель кредит, ипотека эмда автокредит ючюн каникулланы кёзюуюнде джыйылгъан
къозлау борчну кредитни баш тёлеулерин бериб бошагъандан сора тёлерге керек боллукъду.
Къагъытла джыйыб, заманыгъызны зырафына иймез ючюн, алгъы бурун кредит каникулла джараулу къауумгъа киргенигиз бла къалгъаныгъызны ачыкъларгъа керексиз. Аны кесигиз ачыкълаялмай эсегиз, кредит алгъан учреждениеде болушлукъ табаргъа боллукъсуз.
Эресейни Банкы, борчларын тёлерге мадарлары болмай къалгъан адамлагъа, кредит каникулла бла хайырланырдан алгъа, банк бла сёлешиб, реструктуризация болушлукъ сорургъа чакъырады. Башында айтханымча, бюгюнлюкде банкла адамлагъа болушур джанындан ишлейдиле. Аны себебли, кредит каникуллагъа дери джетдирмей, къайсы бир клиентлерине да тыйыншлы болушлукъ этерле деб, ышанабыз.
- Сау болугъуз, Аллах ишигизден къууандырсын!
- Биргелей…
ХУБИЙЛАНЫ Фатима.