Адам дуниядан кетсе, аны таныгъанла, джашауда не эсе да бир зат джетмегенин, сезгенлей турадыла. Кёбекланы Таукъанны джашы Билял  ауушханында биз, чыгъармачылыкъ ишни къуллукъчулары, алай болдукъ. Ишине берилген адам эди. Ана тилибизде чыкъгъан газетни редакциясында, 1957-чи джылдан бери алыб къарасакъ да, джюзден артыкъ адам ишлеб кетгенди. Аланы арасында журналистикадан биринчи баш билим алгъан Билял эди. Кёбекланы Билял къазауатны аллында туугъан сабийлени бири болуб, ачлыкъ-джаланнгачлыкъ, зорлукъ да сынагъанды, джашауну къыйын джолларында абыныр ючюн да къалмагъанды.
Билял 1939-чу джыл никкол (июнь) айда Къумуш элде туугъанды. Джёгетей Аягъында темир джол станциядан ашырадыла киши джуртлагъа. «Кёбле бла бирге, бизни юйдегини да Къазахстанны, къаргъышда айтылгъан, джери Пахта-Аралгъа элтиб атдыла, – деб эсине тюшюре эди Кёбек улу. – Меннге эс киргенден сора эшитгениме кёре, 40-45 градус сууукълукъ болгъанды биз баргъан кёзюуде. Хауасы джумушакъ Кавказдан келгенлени, анга кёре джылы кийимлери болмай, джыйгъан тыгъырыкъларыны ичи да тышындан аз маджал, сууукъ татыб кёбле ажымлы ёледиле. Атам да ауушду. Джазгъа чыгъар заманыбызда эгечим Назифат бла къарнашым Иссаны да асырадыла. Къышы сууукъча, джайы да алай исси болду. Суу да джарашмай, ачлыкъ да къатылыб, ал юч-тёрт джылда алайгъа тюшгенлени джартысына джууугъу къырылгъан эди. Саула джашау къураргъа кюреше эдиле. Мен джети джылымда мамукъ джыйыб башладым. Мамукъ бачхаланы сугъарыргъа да юрендим. Джай айлада ишлемеген сабийлени школгъа алмай эдиле. Тогъуз джылымда биринчи кере иш хакъ бердиле».
Кавказгъа къайтхандан сора Кёбекланы юйдеги Къумушда тамал саладыла. Анда орта школну болмагъаны амалтын Билял Красногор стансеге джюрюб, 10-чу классны бошайды.
Аскерден къайтхандан сора  Черкесскеде резин-техника керекле чыгъаргъан заводха ишге джарашады. Ол кёзюуде статьялары, новеллалары кесибизде «Ленинни байрагъы» бла «Ленинское знамя» газетледе, Ставрополь крайда «Молодой ленинец» газетде басмаланыб башлайдыла. Къарачай, орус тилледе да уста джазады.
Дондагъы Ростовда кърал университетни журналистика факультетин бошаб, «Ленинни байрагъы» газетни корреспонденти болуб ишлеб тебрейди. Артда партия бёлюмню тамадасы, редакцияны джууаблы секретары къуллукъланы да тындырады. Джашаууну отуз джылдан артыгъын Къарачай-Черкес областны узакъ, джууукъ джерлерине да айланыб, кёргенин, билгенин газет окъуучулагъа теджей ашырады. Журналистикада джетишимлери бла Ставрополь край конкурсда  алгъа чыгъыб, Г. Лопатин атлы ёчге тыйыншлы болады. Кесибизде да Хурмет грамотала, дипломла алыр ючюн къалмайды.
Газетден кетиб, бёлек заманны олсагъатдагъы технология институтда чыгъармачылыкъ джаны бла бёлюмге башчылыкъ этеди. Артда Джазыучуланы союзуну Къарачай-Черкес республикада Правлениесинде литконсультант болуб турады. Пенсиягъа да алайдан кетеди.
Кёбек улуну «Кюнню тюбюнде» деген биринчи китабы 1973-чю джыл чыгъады. Анга окъуучула джылы тюбейдиле. Аны ызы бла «Джангыргъан джер», «Айланч джолла» дагъыда башха новеллаладан къуралгъан китаблары, повестлери чыгъадыла. Ол юч пьесаны да авторуду. Аладан «Къызыл тангла» деген драмасын Къарачай театр салыб, къараучуланы къууандырады. Орус тилде джазгъан затларыны бир къаууму «Советский воин» деген ара журналда, «Ставрополье» деген альманахда, «Половецкая луна», «Ас-алан» журналлада, Алма-Атада да къазах тилге кёчюрюлюб басмаланадыла.
Билял СССР-ни Джазыучуларыны эмда Журналистлерини союзларыны члени эди. Бизни область артда республика болгъанында, анга «КъЧР-ни халкъ джазыучусу» деген сыйлы ат да аталгъан эди.
Не аз да бир джукъ джазгъан, аны миллетге теджерге излейди. Ол себебден ана тилибизде чыкъгъан газетге келтиреди. Асламыракъ джугъу болса Джазыучуланы правлениесине элтеди. Ол адамланы биринчи къол джазмаларына къараб, иги, къарыусуз джерлерин да айтыб, ангылатыб тургъанланы бири болгъанды эки организацияда да. Билял чыгъармачылыкъны джолуна чыгъаргъа болушханланы бир къаууму бусагъатда белгили джазыучула, поэтле болгъандыла. Сёлешген сагъатда Кёбек улугъа къалай тюбегенлерин, не айтханын, юретгенин энтда эслерине тюшюредиле.
Билял 2011-чи джыл ауушхан эди. Туугъан, сюйген эли Къумушну джамагъат къабырларында Черкесскеден, башха джерледен да кёб адам джыйылыб, уллу сый бериб асырагъан эдик, джатхан джери джумушакъ болсун. Кеси керти дуниягъа кетгенликге, джашауда ызы сакъланады. Аны китаблары болмагъан бизде хазна къарачай юйдеги джокъду.
АППАЛАНЫ Билял.
 
{jcomments}