АЗАУ
Биринчи магъанасында дылгам къаяны тёппеси, джитиси. Бахсан тарында Азау деген джер ат - ол джер къаяла ичинде, мийикде болгъаны себебли аталгъанды.
Азаулагъа акъ булутла къоналла,
Джалаулада джугъутурла отлайла...
Биринчи магъанасында дылгам къаяны тёппеси, джитиси. Бахсан тарында Азау деген джер ат - ол джер къаяла ичинде, мийикде болгъаны себебли аталгъанды.
Азаулагъа акъ булутла къоналла,
Джалаулада джугъутурла отлайла...
Эркишилиги, ётю, сёзюне да ие бола билген адамгъа, азаулу адам деген тенглешдириу джюрюйдю. «Къырым хан Даулетгерий да аллайланы ичинде азаулуладан бири болгъанды». (Къ. Н. «Ленинни байрагъы» газет, 29. 1Х. 1990.) Халкъ джырда деменгили кюч азау бла тенглешдириледи:
Азау къая сен болсанг,
Лагъым болуб атдырырма...
Азау къая сен болсанг,
Лагъым болуб атдырырма...
АЗБАР
Бир затны, асламысына Къур’ан суураны, кёлден билиб айтыу. Медреседе окъугъан сохталаны Къур’анны иги окъургъа, кёб джерлерин кёлден билирге юретгендиле: «Алхамны азбар этиб кел», «Алхамны кёлден билиб кел». Афенди сохтасына: «Къара таныгъанса, намаз керекни барын эсде тута башлагъанса, энди къысха дууаланы азбар айтыргъа юренсенг, Къур’ан окъургъа эркинлик берликме».
Азбар энди адабият тилге киргенди. Асламысына аны устазла адабият дерследе джюрютедиле.
АЗМАН
Юч джылы джетиб, кеч бичилген теке. «Окъа бийче ол кюн огъуна семиз азманланы сойдуруб, аш этдирди...». (Джомакъдан).
Зулму къаланы ойдургъан,
Джаулукъну дженгил къойдургъан;
Джарлы демей, къонакъгъа
Азман текеле сойдургъан.
(Халкъ джырдан).
Джашчыкъла тюйюшселе, хорлагъанла хорланнганланы былай айтыб къозутхандыла:
- Азман теке - Азмануллах!
- Аман кече - туугъануллах!
- Къара къабан къуугъануллах!
- Кёнчек ауун джуугъануллах!
Кесини джыл санын тергемей, джашла ичине сугъулуб, къызлагъа да накъырда эте айланыучу абадан адамланы да «Азман теке» деб, хыликке этиучендиле. Халкъ джырлада къарт кишиге кеси сюйюб баргъан къыз бла аны сюйген джашны быллай сёзлери барды:
Джаш:
Кесинге тенгни джаратмай, къызчыкъ,
Азман текени сюйгенсе.
«Къарт къойнунда – къалач», дейдиле.
Аны татыуун билгенсе.
Джаш:
Кесинге тенгни джаратмай, къызчыкъ,
Азман текени сюйгенсе.
«Къарт къойнунда – къалач», дейдиле.
Аны татыуун билгенсе.
Къыз:
Азман теке деб, кем этме, джашчыкъ,
Ачыудан айтыб кюлесе.
Сени кибикледен бир сюрюу малы
Бар эсе, несин билесе.
Азман теке деб, кем этме, джашчыкъ,
Ачыудан айтыб кюлесе.
Сени кибикледен бир сюрюу малы
Бар эсе, несин билесе.
АЗМЫЧ
Биринчи магъанасында - нени да терен билген, юретгенинги, кесини кёргенин да дженгил алгъан сабий; закийлиги болгъаны эртде эсленнген улан. (Вундеркинд).
Экинчи магъансында - билгич, обурлугъу болгъан адам; кёзбаучу. (Волшебник, чудотворец).
Обур азмыч асламысына кече айланады; къара кийимли болгъаны себебли къара ауанагъа ушайды. Ташадан къычыргъан къылыгъы да болуучанды. Тюбесе, ол къуру кечегиде ууда, къошда, джолоучулукъда джангыз айланнган адамгъа тюбейди. Тюбеген адамыны джууугъуча болуб, эгечини, къарнашыны, тенгини къабына кириб, ызындан чакъырады. Адам джолоучулукъда, къошда болуб, кечегиде анга ийнаныб, ызындан барса, азмыч аны къаядан атаргъа, башха хата этерге да боллукъду. Хата эталмаса да, къаргъыш этеди.
Азмычха ийнаныу бла байламлы айтыула.
Биреуге - азмыч, биреуге – джазмыч.
Къарангыда азмыч тюбемесин, тоюнгда къуугъун келмесин.
«Азмыч кибик, нек къычыраса?» – дейдиле.
«Азмыч кибик, юсюме сюелиб турма!»
Къаргъышла:
Ашыгъыб баргъанлай, азмыч тюбесин.
Ызынгдан азмыч къычырсын.
Эгечинг – обур, къарнашынг – азмыч, кесинг а – бодуркъу.
Джуртубайланы Махти: «Ол джангы джетген джашчыкъланы неда акъбет къызчыкъны къабына кириб, тюберге да боллукъду», - деб джазады. Азмыч сабий къабына кириб тюбесе, ол игиликгеди, деб ийнанадыла.
Биринчи магъанасында - нени да терен билген, юретгенинги, кесини кёргенин да дженгил алгъан сабий; закийлиги болгъаны эртде эсленнген улан. (Вундеркинд).
Экинчи магъансында - билгич, обурлугъу болгъан адам; кёзбаучу. (Волшебник, чудотворец).
Обур азмыч асламысына кече айланады; къара кийимли болгъаны себебли къара ауанагъа ушайды. Ташадан къычыргъан къылыгъы да болуучанды. Тюбесе, ол къуру кечегиде ууда, къошда, джолоучулукъда джангыз айланнган адамгъа тюбейди. Тюбеген адамыны джууугъуча болуб, эгечини, къарнашыны, тенгини къабына кириб, ызындан чакъырады. Адам джолоучулукъда, къошда болуб, кечегиде анга ийнаныб, ызындан барса, азмыч аны къаядан атаргъа, башха хата этерге да боллукъду. Хата эталмаса да, къаргъыш этеди.
Азмычха ийнаныу бла байламлы айтыула.
Биреуге - азмыч, биреуге – джазмыч.
Къарангыда азмыч тюбемесин, тоюнгда къуугъун келмесин.
«Азмыч кибик, нек къычыраса?» – дейдиле.
«Азмыч кибик, юсюме сюелиб турма!»
Къаргъышла:
Ашыгъыб баргъанлай, азмыч тюбесин.
Ызынгдан азмыч къычырсын.
Эгечинг – обур, къарнашынг – азмыч, кесинг а – бодуркъу.
Джуртубайланы Махти: «Ол джангы джетген джашчыкъланы неда акъбет къызчыкъны къабына кириб, тюберге да боллукъду», - деб джазады. Азмыч сабий къабына кириб тюбесе, ол игиликгеди, деб ийнанадыла.
{jcomments}
