Хубийланы Ахияны джашы Магомет 1929-чу джыл арттотур (апрель) айда Огъары Тебердиде туугъанды. Орта школну Къыргъызстанда бошагъанды. Джуртубузгъа къайтхандан сора, Къабарты-Малкъар кърал университетде баш билим алыб чыгъады. Урунуу джолун «По Ленинскому пути» деген район газетде башлайды. Андан сора Къарачай-Черкес кърал институтха ишге киреди. Аны орус эмда тыш кърал адабият кафедрасыны доценти болуб ишлеб тебрейди. 1960-чы джылдан башлаб, керти дуниягъа кетгинчи (1987-чи джыл), ол къуллукъну сый бла баджарыб турады. Ол кёзюуню ичинде диссертациясын джакълаб, филология илмуланы кандидаты да болады. Къарачай-малкъар фольклорну, республиканы халкъларыны адабиятларыны эмда тыш къраллы классиклени юслеринден илму ишлерин басмалайды. Талай джылны областны школларында адабият дерслени Хубий улу джарашдыргъан окъуу китабла бла бардыргъандыла.

Магомет халкъны тин байлыгъын тинтиуге, джыйыугъа, джайыугъа уллу юлюш къошханды. 1979-чу джыл басмаланнган статьясында: «Сен халкъынга не этгенсе, деб сорсала, 1200 джыр джыйгъанма, деб махтаныргъа боллукъма», - деб джазгъанды.

Хубийланы Магомет сегиз китабны автору эди. Аланы арасында «Алан», «Къарачай-малкъар халкъ джырла», «Ёрлеу», «Батмаз джулдузну джарыгъы» дагъыда башхала бардыла. Аны чыгъармалары алты джыйым китабда да  басмаланнган эдиле. СССР-ни Джазыучуларыны эмда Журналистлерини союзларыны члени эди.

Магометни джашау, чыгъармачылыкъ джолларыны юсюнден къарачай, орус тилледе да статьяла чыгъар ючюн къалмагъандыла. Аланы адамла окъугъандыла, энтда окъуйдула. Аны себебли, ол затлагъа терен сингмей, эсде къалгъан тюбешиуледен талайын айтайым. Ала Магометни адамлыкъ шартлары бла байламлыдыла.

Джарашыулу, дюргенлиги болмагъан адам сёлешген, даулашхан джерледе ариу бла араны айырыргъа, оюмун сингдирирге кюреше эди. Болмаса, ичинден къыйналгъанын сезе эдик, тышындан а хыны этгени болмай эди.

Хубий улу алтмышынчы джыл институтда ансамбль къурады. Кеси мандолинаны тамам да ариу согъа эди. Скрипканы согъаргъа джангы юрениб башлагъанча кёрюне эди. Неге да фахмусу болгъан адам, анга да дженгил тюзелди. Джетеуленни, мен да аланы бири болуб, мандолина согъаргъа юретди, кеси эски, джангы джырланы да кёб биле эди, ауазы да ариу эди. Джырлагъанла дагъыда бар эдиле. Шахарда, Къарачай, Джёгетей Аягъы районланы эллеринде концертле кёргюздюк. Джарыкълыкъны джаяргъа кюрешгенини тышында да, миллет шартланы сингдириу баш мураты болгъанын артда ангыладыкъ.

Магомет дагъыда халкъ маданиятны саудан, адебни, намысны, башха адамлыкъ шартланы да кёбчюлюкге сингдириб кюреше эди. Бизни ол кёзюуледе, андан тогъуз-он джылгъа джаш болгъаныбыз амалтын, къатында ауазыбызны кёлтюртюб, кимге болса да хыны этиб, бир аман сёз айтыб, къайдам, адебсизлик этди деб, адам ишекли болурча джугъубуз чыкъмай эди. Аны джылындагъыланы къатларында уа кесибизни туура алай тутханбыз, деб билмейме. Алай а сейир неди десегиз, Магометден уллула да эслеб сёлеше эдиле, эслеб атлай эдиле ол биргелерине болса. Ала да, андан тартыныб, кеслерин бошламай тургъанларын кеч ангыладым. Бир джерде оюмлу сёлешген, оюмлу атлагъан башха джерде да алай этерге ёчдю. Магомет кесин къайда да, не болумда да ариу тутханыны къалгъанлагъа магъанасы болгъанына шагъатдыла ол затла. Аны дагъыда мен бек сукъланнган бир аламат шарты бар эди. Ол да неди десегиз, аз-кёб эсе да, адамны этген затыны багъасын чыгъара биле эди.

Теберди тауланы къойнунда туугъан, сабийлик джылларын да ол сейир джерде ашыргъан адам джуртха сюймеклик, иннет тазалыкъ, ёхтемлик, адамлыкъ да табигъатыбызны тамалында джаратыладыла, бегийдиле, деген оюмну тута эди. Не аз фахмусу болгъаннга да, чыгъармачылыкъ ишде ёсюмюне бек болуша эди. Студентледен къуралгъан адабият бирлешликни членлерин кёзюу-кёзюую бла Теберди, Къобан ёзенледе ариу джерлеге, тау джайлыкълагъа алыб чыгъыучусу да эсимдеди. Джол усталыкъ да эте, табигъат эсгертмеледен да хапар айта, алда да кеси барыучан эди. Шынгкъарт джандырыб, назмула окъуй, аланы сюзе, джырла джырлай, суу джагъалада, чегет ичинде кече къалгъаныбыз да бола эди. Институтда да биз къауумгъа бек эс бёле эди. «Келир заманда адабиятыбызны, маданиятыбызны алгъа элтирик сизсиз, кюрешигиз, заманыгъызны бош иймегиз», - дегенлей тура эди. Анга хар сагъат, хар минут багъалы эди. Къуру да ашыкъгъанлай, джюз тюрлю затны айтыб, аланы тындырыргъа керекди, дегенлей айлана эди. Къайсы ишни къачан тындырыргъа кереклиси, талай кюнню алгъа, сагъатына дери, джазылыб эди.

Кеси замансызлай дуниядан кетсе да, джашауда къойгъан сокъмагъы кёблеге тин байлыгъыбызны мийигине чыгъаргъа онг бергени хакъды. 1968-чи джыл орус тилде басмаланнган “Карачаево-балкарские народные песни современного периода” деген китабы да джол усталыкъ этериклени бириди.

Кеси тенглилеча, Магомет да джашауда тыйгъычлагъа, табсыз кёзюулеге, бушуугъа, джарсыугъа да тюбей келген адам эди. Алай а, тенглерини бир къауумуча болмай, бу тири, не да иги джанына тюрленнигине ышаннган, чырмаулагъа бой салмагъан адам эди.

1987-чи джылны ал сюреми эди. Джазыучуланы биздеги бёлюмюнде бир джыйылыу болуб, алайда тюбешдик. Сёзю, кесин джарыкъ тутханы алгъынча болса да, бети аман эди. Халын джаратмай, ол кюнню джыйылыуун андан кёз алмагъанча ашырдым. Джыйылыу да бошалыб, келгенле да чачылгъанларындан сора, сабыр болуб, уллу къарнашы Осман бла бирге чыкъдыкъ. «Саулугъу къалайды?» - деб андан сордум. “Къайдам, халын мен да таб кёрмейме, былай деб джукъ айтмайды сорсам”, - деди ол. 1987-чи джыл къыркъар (август) айны 19-да ауушду, джандетли болсун.

Ол кёзюуде “Ёрлеу” деб назму китабы чыгъа тура эди. Артда, 1989-чу джыл, 60-джыллыкъ юбилейи бла байламлы да “Батмаз джулдузну джарыгъы” деген ат бла сайламаларындан къуралгъан китабы басмаланды.

Ол керти да батмаз джулдуз эди. Мындан ары да ол магъанасы сакъланыр, деб умут этеме.

Аппаланы Билял.