Подробности
Бир  къууанчда уста сёлеше  билген огъурлу  къарт, халкъны аллына чыгъыб, алгъыш  айтса, джюрегибиз  учунуб, нюрден  толуб, тёгерегибизде  адамла, туугъан джуртубуз, табигъатыбыз  кёзюбюзге  бютюн да ариу  кёрюнедиле. Ол  себебден  ариу, таза,  джылы  сёзлени  керекли  джерде  бир-бирибизден  къызгъанмай,  айтыргъа  керекбиз. Ариу  алгъышла  айта  билгенле, бизни  газетге  джазыб  джиберселе уа, бек  разы  болуб да басмаларыкъбыз. Биз,  джыллары  бла тамадаракъла, эрикмей, эринмей алгъыш  сёзлени  джаш  тёлюбюзге билгенибизча юретирге  керекбиз. Ма  ол  мурат  бла, ол нюзюр  бла  халкъда  джюрюген  бёлек  алгъышны «Къарачай» газетни  окъуучуларына  теджейбиз.

   ***

Алгъыш сёзню намысы бар, къуту бар.
Къаргъыш сёзню зарлыгъы бар, джуту бар.
Алгъыш таза, джигит эрге джарашыр.
Хатасызгъа  къаргъыш айтхан къабышыр.
Таза  кёлден  чыкъгъан  алгъыш  джетеди,
Къаргъыш терсге зарауатлыкъ этеди.
Разы болмай, алгъыш айтхан гюнахды.
Барысына  тёре  Уллу  Аллахды.

Подробности

Бихий бот. квит.
Бичен гыбы зоол. сенкосец.
Бичи́м 1) покрой; фасон, выкройка 2) складка одежды на пояснице 3) телосложение, осанка 4) перен. план, замысел.

Бичимли́ карач. 1) обдуманный, продуманный, осмыслённый 2) осанистый, ладно сложенный.

Бичимси́з карач. 1) бесплановый, непродуманный 2) нескладный, неуклюжый.
Бичин то же, что бишин зоол. орангутан.
Бичиу́ 1) кроить что; чепкен ~ кроить платье 2) перен. планировать, решить что; акъыл ~ принять решение; оноу бичиб бошагъанбыз мы уже всё решили 3) холостить, кастрировать кого; аджирни ~ кастрирование жеребца.
Биччан воен. опора для ружья во время стрельбы.
Бишгек недоваренный; недожаренный; недопеченный.

Подробности

- Кёчгюнчю, къайры бараса? Сеннге эшелондан узакъ кетерге эркинлик джокъду, терк ызынга къайт! – деб, олсагъатлай солдатла къуугъун этдиле. «Ызынга къайтмасанг, урлукъбуз», - деген магъанада автоматларындан кёкге-кёкге да атадыла. Алай а Мухаммат  къайтмады: Нюр-Ахмат аны аллына къараб турады; ол терк анга къайтыргъа керекди. Кёпюрню ортарагъына джетгенлей, къулакъ джанлары бла окъла джюзюб ётдюле. Алай а ол,  тохтамады.   Секириб, суугъа кёмюлдю  да, учду-кюйдю, джокъ болуб къалды. Солдатла ызындан атдыла. Алай а аны не кесин, не ёлюсюн кёрмедиле. Эшелон да аны кёргюнчю сакълай  турмады. Джолуна кетди…

Ёгеле


Адамны кёлюн къачыргъан сууукъ, дамсыз кюн эди. Алай а учу-къыйыры болмагъан кенг джерде орналгъан къазах элчикде адамла къозгъалыб эдиле. Къысыкъкёз, джассыбет джашчыкъла, орамланы ёрге-энгишге чабыб, хахайлай  эдиле:

- Уллу тишлери бла адам джейиучюле келедиле. Эшитмегенле, эшитигиз: уллу къалакъ тишлери бла адам джейиучюле келедиле. Сакъ болугъуз!..

Подробности

 «Ання, ач болгъанма», - дейди сабий


Ичлери кёчгюнчюледен толу мал ташыучу вагонладан къуралгъан эшелон, темир джолда джыланча, чулгъана,  созула, къайры эсе да угулуб барады. Тышындан къарагъан адамгъа, ким  эсе да ызындан къуууб, ол  андан къачыб баргъанча кёрюнеди. Кече джокъ, кюндюз джокъ – тыкъыр, тыкъыр,  тыкъыр; дыгъар-дугъур, дыгъар-дугъур, дыгъар-дугъур…
Хуштан да юйдегиси бла эшиги, терезеси къаты этилген, ичинде   хауа джюрюмеген, тер,  не эсе да ачыгъан  ийис этген  аллай вагонланы биринде келеди.  Къатыны Шышау, къызлары Сарыбаш бла Мариям, джашы Мухаммат, аны къатыны Асият, вагонну бирси иелери: «Бизге бу азаб джолну къыйынлыгъындан къутулур кюн чыгъарыкъмыды экен?» - деб, аны юсюнден сагъыш этгенча, баштёбенле болуб олтурадыла. Ала бары да бу узакъ джолгъа чыкъгъан талай кюнню  ичинде къууаныуча, ышарыуча, кюлюуча сезимлени унутханча кёрюнедиле. Сёлешген да джокъду. Шошлукъну джангыз вагонну бир ол джанында, бир бу джанында, бир орта сюреминде сабийлени: «Ання, ач болгъанма, баппу бер», - деген магъанада  джылагъан тауушлары бла вагонну темир чархларыны ол биягъы дыгъар-дугъур, дыгъар-дугъур деген тауушлары бузадыла.
Хуштан, бир ол сабий тауушла чыкъгъан джерлеге, бир  Сталинни вагонну къабыргъасына джабышдырылгъан суратына кёз джетдире да, кеси кесине не эсе да  айта келеди. Быллай кюннге джетерикбиз деб аны - таулада эркин, азат ёсген адамны - джети джукълаб да акъылында болмагъанды.

Подробности

- Джуртума, адамларыма тансыкъ болгъандан башха бир инджиуюм джокъду, - дейди Хуштан да.
- Мында къалыб кетерми эдинг?
- Огъай, - дейди Хуштан, олсагъатлай аны кёзюне, тауладан келиб,  элге тюшсе, къууанч тыбырлы болуб, аллына мыллык атыб чабыучу  джашлары Мухаммат бла Нюр-Ахмат, басымлы, сабыр сёлешиучю къатыны Шышау кёрюнюб. – Башыма бош этгенлейлерине джуртума кетерикме. Алай а алкъын мени башыма бош этерик болмазла.
- Нек?
- Тутмакъ болджалым бошалмагъанды.
- Бюгюнден ары сен башынга бошса, Хуштан. Ол себебден…
- Къалай бошма? – деб къычырыб джибереди Хуштан, сакъламагъан хапарын эшитгенинде, къууанч тыбырлы болуб.
Федоров, тюрмени тамадасына ачхачыкъ, алтынчыкъ  да тутдуруб, аны болджалындан алгъа башына бош этдирген эди. Алай а ол аны юсюнден Хуштаннга джукъ айтмайды.
- Ичкиси, хаулелиги, харамлыгъы болмагъан, тутхан ишин таб да, тюз да баджаргъан халал адам. Сенича адамлагъа тюрмеде кёб заманны туруб этер зат джокъду. Ишинге къарагъанма да, андан мен ангылагъан ол болгъанды: сен ол адамланы кесинги къорулайма деб ёлтюргенсе. Ансы сени кишиге чабар акъылынг болмагъанды. Алайды да?
- Алай а алайды… Ёзге…

  1. ЁЛЮМНЮ АУУЗУНДА
  2. СЁЗЛЮК
  3. СЁЗЛЮК
  4. СЁЗЛЮК