Миллетибизни келечилери Эресей Федерацияны кёб джеринде тюрлю-тюрлю санагъатлада джетишимли урунуб, атларын сый эмда махтау бла айтдырадыла.

Аллай адамланы бириди Бытдаланы Махарны джашы Заур.

Школну тауусхандан сора ол Ставрополда кърал медицина академияны багъыу факультетине киреди. Студент джылларында огъуна пластика хирург болургъа излеб, адамланы бетлерине операция этиб, алагъа кеслери излегенча тюрсюн берирге талпымакълыгъы анга тынгы бермейди. Ол себебден 1996-чы джыл Заур анга керекли билимни алыр иннет бла стоматологияны ара илму-тинтиу институтуну базасында РМ АПО-ну ординатурасыны реконструктивно-восстановительная хирургия бла косметология кафедрасына киреди. Анга ол кёзюуде профессор А. И. Неробеев башчылыкъ этгенди.

Ол джыллада бу кафедра джаякъгъа-бетге операция этген хирургланы хазырлау бла эм белгили учреждениелени бири болгъанды. Ординатураны тауусхандан сора Заур аспирантурагъа да кириб, диссертациясын джетишимли джакълаб, микрохирургияны техникасына, адамны бетинде, этинде къыяуларын тюзетирге уста болады.

Аны тышында да пластика операциялагъа къолу иги джарашханын, бу затха уллу фахмусу болгъанын танытады. Джаш хирург кесини биринчи патентин  да ол кёзюуде алады.

Фахмулу уланнга ординатурагъа кирген джылында огъуна пластика операцияланы ышанадыла. Аны къол ызы ариу болгъанын эслеб, адамла анга джол саладыла.

Таулу джаш, стоматология бла джаякъ-бет хирургияны ара илму-тинтиу институтуну хирургия бла микрохирургия бёлюмюнде аспирантурагъа кириб, аны да джетишимли тауусуб чыгъады. Хирургия джаны бла баш категориялы врачха дери ёседи.

1998-чи джылдан бери Бытда улу, пластика хирург болуб, кёб адамны разы этгенди. Анга бу затны юсюнде фахму Аллахдан берилгенине ишек да джокъду. Ол ишни тамам айыбсыз баджаргъан адам болгъаны себебли атын кенг белгили этгени бла бирге уллу саугъалагъа да ие болгъанды.

Ишни эбине тюше баргъаны бла бирге кеси къурагъан авторчу методикасын да джашаугъа сингдириб, сыйгъа-махтаугъа бёленнгенди. Айтыргъа, 2010-чу джыл Заур «Грация» деген халкъла арасы саугъаны «Эм иги пластика хирург» деген номинацияда лауреаты болады. Аны бла да къалмай, 2012-чи джыл фахмулу джаш джангыдан бу саугъагъа ие болады.

Бюгюнлюкде белгили пластика хирург Бытдаланы Махарны джашы Заур тёрт патентни авторуду. Ол патентле барысы да пластика хирургияда джангы энчи методикаланы джашауда орунлу этиу бла байламлыдыла.

Сюйген ишинде ишлеген хирург, 20 джылны ичинде мингле бла адамланы бетлерине, санларына операция этиб, разылыкъ алгъанлай келеди. Ол кёзюуню ичинде Бытда улу Москваны кёб тюрлю клиникасында ишлегенди, къайда ишлесе да, тутхан ишин деменгили баджарыб, андан болушлукъ излеб келгенледен эмда биргесине ишлегенледен да разылыкъ табханлай тургъанды.

Джашаугъа, ишге да кесича кёз къарамы болгъан коллективде урунуу аны баш мураты болгъанды. Джазыу анга ол муратын да саугъа этгенди. 2011-чи джылны къыркъаууз (сентябрь) айында Москвада «Бьюти Доктор» деген клиника ачылады. Аны биринчи кюнюнден башлаб, Заур анда алчы пластика хирург болуб ишлейди.

Бу медицина учреждениеде бир-бирлерин ангылагъан, дуниягъа къарамлары бир-бирине ушагъан, джер юсюнде болгъан джангы медицина методикаланы ишге сингдирирге тырмашхан устала ишлейдиле.

Мен Москвада Бытдаланы Заур бла тюбешгенимде, аны анда къаллай уллу сыйы болгъанын ангылаб, бизни джердешибизге тамам кёлюм бла къууандым. Ол кесине сый-махтау излемеген, уллу кёллюлюгю болмагъан, намыслы, сабыр адам болгъанын да сездим.

- Бусагъатда медицинаны кючю кёб затха джетеди. Мен оюм этгеннге кёре, адам ишинде бет джарыкълы болур ючюн, анга толу берилирге керекди. Аны бла бирге чертерге излегеним: уллу терен билим, усталыкъ, эмда мийик технологияла бир-бирлерине къошулсала, медицинада джангы кенг джолла ачыладыла, - дейди Заур.

Ол джангылыкълагъа адамны бетини терисин лазерни кючю бла тартдырыуну  аны кибик башха пластика операцияланы да таукел санаргъа боллукъду. Сёзсюз да, операцияны тыйыншлы дараджада этер ючюн, айхай да, лазер аппарат амалсыз керекди. Алай а ол ишни уста билген, чемер хирургну къолуна тюшмесе, файда боллукъ тюлдю. Алтынчы, кюмюшчю кесини ишин къалай ариу, ингил баджара эсе, пластика хирург да ишин алай этерге борчлуду.

Бытда улу мингле бла адамлагъа пластика операция этгенди, этген да этерикди. Бетлерин иги джанына тюрлендирирге излеб келгенлеге ол бу тукъум операцияланы этиб къууандырады: бетни лазер бла тартдырады, кёз къабакълагъа пластика этеди, бетни тартдырады, буруннга, къулакълагъа пластика этеди, боюнну, мангылайны тартдырады дагъыда былача затла этеди. Разылыкъларын билдирген адамла джазгъан затланы окъусанг, кёлюнг кёлтюрюледи.

«Бьюти Доктор» клиникагъа уллу разылыгъымы билдиреме. Бютюн да врач З. М. Бытда улугъа. Бу адамны бек уллу эмда кенг ич дуниясы болгъанын айтыргъа излейме. Ол, кесин алдырама деб, кёб эмда ариу сёлеширик тюлдю. Эки-юч айтым айтханлай, болумну  сеннге тюз суратларыкъды. Арадан бир такъыйгъа ётерге, сен анга эртдеден таныгъан адамынгача ышаныб башлайса. Мен кесим излегенча операция этдирирге хирургланы кёб сайлаб, Бытда улуда тохтагъанма. Тюз сайлау этгениме къууанама. Ол меннге туура мен излегенча операция этгенди. Бек сау болсун!»

«Мен З. М. Бытда улугъа разылыгъымы билдирирге сёз табалмайма. Аны юсю бла клиникада ишлегенлеге барысына да, сау болсунла, дерге излейме. Сагъатла бла кюзгюню аллында сюелиб, кесиме къараб къууанама. Мен муратыма джетгенме!»

Быллай джазылгъан юлгюлени учу-къыйыры джокъду. Барысын айтыб чыгъаргъа къолунгдан да келлик тюлдю.

Кесине излемни мийик салыб, Эресей къралыбызны ара шахарында атын айтдырыб ишлеген Заур бла, сёзсюз да, барыбыз да ёхтемленирге эркинбиз. Ол пластика хирургия бла байламлы 20 онглу илму ишни авторуду. Халкъла арасы саугъаны лауреатыды. Роберт Кохну медалыны иесиди. Естественный илмуланы Европа академиясыны Хурмет ордени бла саугъаланнганды. Бу орден анга 2013-чю джыл «EUROMEDICA-HANNOVER – 2013» деген халкъла арасы конгрессде берилгенди. Эресейни пластика хирургларыны ичлеринде Бытда улудан сора ол орден бла саугъаланнган джокъду.

Айхай да, халкъла арасы дараджада бу уллу саугъагъа ол кесини илму ишлери бла тыйыншлы болгъанды – адамны дженгил къарт болуууну генетика джаны бла чурумларын ачыкълауда этген илму джетишимлери ючюн.

- Сабий заманымда этген муратыма джетгенме, хирург болгъанма. Мен халкъыбызда биринчи пластика хирургма. Мени джолум бла энтда кёбле барлыкъларына ийнанама, - дейди Заур. – Ким да излейди ариу болургъа. Меннге къарачайлыла да кёб келедиле – кимини бурну, кимини къулагъы сыныб, кими авариядан сора кесини сыфатын орнуна салдырыргъа излеб. Аны бла да къалмай, Кавказдан меннге кёб адам келеди. Бир кесек джашыракъ болургъа излегенле да бардыла. Сюеклерин, бетлерин ариу этдирирге излегенле да аз тюлдюле. Келсинле, мен къолумдан келгенни бир адамдан да аярыкъ тюлме. Алай а операциягъа келген адам кесини саулугъуна базаргъа керекди. Анализлеге къараб, ала иги болсала, операцияны алай этебиз.

Заур Къарачайны бек сюйгенин айтады, ана тилин, миллетин багъалатыб сёлешеди.

- Ишим кёбдю, алай а бош заманчыгъым болгъанлай, Къарачай-Черкесиягъа учуб джетеме, - дейди Заур. – Джууукъларым кёбдюле. Аллахха шукур анам сауду, саулугъу игиди. Эки къарнашым, эки эгечим бардыла: Шахар, Захар, Земфира, Зинхара. Аладан туугъанла да иги кесек боладыла. Кёб болмай Бытдаланы тукъум джыйылыулары да болгъанды. Бизни тукъум эски къарачай тукъумду. Мени атамы атасы Локъман, аны атасы Хаджи-Умар, аны атасы Солтан, аны атасы Хусеин, аны атасы Смаил-Герий, аны атасы Солтан, аны атасы Суджук, аны атасы Иналук, аны атасы Темрюк, аны атасы Бетчи, аны атасы Тимур, аны атасы Шагибет болгъандыла.

Бытдаланы Заур тарихни сюйген, неден да кенг хапарлы болургъа излеген адамды. Аны кёб ашхы мураты барды, аланы бири доктор диссертациясын джакълауду, экинчиси уа…

- Тамбла не болурун къуру Аллах биледи, - дейди Заур. – Бюгюн мен, Аллах, джол бер, анама саулукъ бер, аны кёб джыл джашат, сабийлеге насыб бер, деб тилегенлей джашайма. Саулай дунияда къаллай бир кърал бар эсе, аланы барын да кёрюрге излейме.

- Бытдаланы Заур алкъын джаш адамды. Сабийлик кюнюнден къаст этген ишине тюшер ючюн, уллу къыйын джолну ётсе да, бюгюн атын айтдырыб, адамладан разылыкъ табыб, алгъа барады. Энтда аны алда кёб джангы илму тау тёппеле сакълагъанларына ишек да джокъду. Миллетини атын иги бла айтдырыб ишлеген чемер къоллу Заургъа биз да, саулукъ-эсенлик теджей, мындан ары да джолунг ёрюшге болсун, дейбиз.

  ДЖАНКЁЗЛАНЫ Медина,

КъЧР-ни махтаулу журналисти.