КЁК ГОККА ХАНС (ВАСИЛЁК СИНИЙ)Бу кёблеге белгили, бир неда экиджыллыкъ, мийиклиги 50-100 сантиметрге джетген кюл-кёк бетли дарман хансды. Тюб джаны тюрлю-тюрлю базыкълыкълары болгъан ууакъ бутакъ тамырлыды. Баш тамырдан биринчи джыл тёгерек джайма чапыракъла ёседиле. Экинчи джылында тюз чапыракъланы орталары бла баш тамырдан тюз ёрге саптагъай кёлтюрюледи. Аны башырагъындан кёб бутакъла айырылыб ёседиле. Саптагъайны тюб чапыракълары саблыдыла, тауукъ тюкге ушашдыла, къыйырлары тюздюле, ёргедеги чапыракълары саптагъайгъа джабышыб ёседиле, бир къаууму энгишге ийилибди. Гоккалары хар бутакъны, хар саптагъайны тёппесинде биришер иги танг гюл джоппу болуб турадыла. Гокка саханны тюб чапыракълары гаккы тюрюслюдюле, къыйырлары тишлечадыла, тёгерегиндеги гюллери джарыкъ кёкдюле, къынгыр быргъычадыла, урлукъ этмейдиле. Иги гюллери урлукълудула, кёксюлдюм-кимит бетлидиле, бир-бирде гоккалары агъыракъ да боладыла. Кёк гокка ханс июнь айдан сентябргъа дери чагъыб турады. Август-октябрь айлада урлугъу бишеди. Бу табигъатда зибилди хансча тюбейди, артыкъсыз да зынтхыны, къара будайны, будайны ичинде ёседи. Кюзлюк, джазлыкъ сабанлада да бирча тюбейди. Тюз джерледе, джайлыкълада да болады. Дарманнга гокка саханны тёгерегинде битген гюллери бла чапыракълары джыйыладыла. Салкъында кебдириледи. Гокка чапыракъларын, къыйыр гюллерин, гоккаларын бюрекни, сийдик къууукъда сууугъу болгъанла, джётел этгенле, ичи иги, сийдиги, ётю иги джюрюмегенле, къарангыда кёрмегенле, кёз ауруулары болгъанла бу мардада хайырландырыгъыз.
Кебдирилиб джыйылгъан гокка чапыракъларындан, къыйыр гюллеринден уллу шай къашыкъ бла бирни алыб, 200 миллилитр къайнай тургъан суугъа атыб, шайча этиб, сюзюб, сюзюлмеден кюнюне бир уллу шай къашыкъ бла 3-4 кере ичигиз. Ол биринчиси. Экинчиси уа, хансны къыйыр гюл чапыракъларындан 10 грамм, хансча битген уллу ёзекни тамырындан 16 грамм, нартюх чачдан 10 грамм, айю джемишден 15 грамм, джикли хансдан 5 грамм алыб, барын да бир-бирлерине къатышдырыб, ол къатышмадан 5 уллу шай къашыкъ бла бирни юсюне бир литр къайнамагъан суу къуюб, 12 сагъатны джибитиб, андан сора 5-7 такъыйкъаны къайнатыб, сууутуб, сюзюб, бютеу да сюзюлмени бир кюннге беш кереге ичиб барыгъыз, саулугъугъузгъа себеб табхынчын.
{jcomments}
