НАЗ (ПИХТА)

Хаман джашиллей тургъан, кимге да белгили, мийиклиги 50 метрге, базыкълыгъы бир метрге джетген терекди. Назны нарат терекча гагараклары боладыла. Аланы узунлукълары 15-20 сантиметрге джетедиле, кеслери да узун зугулдула, къыйырлары дуппукъдула. Къабугъу джарыкъ, къызылыракъ-кюл бетлиди, тёнгегини къабугъу тюбюрагъында джарылыб-джарылыб турады. Чыгъанагъа ушаш чапыракълары джити тюлдюле, кеслери да джассыдыла, къыйырлары энгишге ийилибдиле, ёрге джанлары мутхуз-джашилдиле, тюб джанларында экишер акъ сызлары болады.
Гагарак бутакъладагъы чапыракъла тёртгюлдюле, акъ сызлары болады. Эркиши гагаракла биришердиле, тиширыу гагаракла кёбдюле. Урлукъларыны “къанатлары” бардыла. Наз хычаман айда чагъады, урлугъун къыркъаууз айда джыяргъа боллукъду.
Чайыры хайырлыды, ол наз къабукъну ичинде иги тыкъ джыйылса, къабукъну тышында дугъурача болуб, кёрюнюб турады.

Аны элия-къыркъар айлада къыйыры джити быргъычыкъны дугъурну тюбюнден ичине киргизиб, ичиндеги чайырны не къанджал, не мияла сауутха салыргъа керекди. Бир терекден 50 граммгъа дери чыгъады. Наз джау ол чайырдан, наз гагаракладан, наз чапыракъладан этиледи. Наз чайырны 100 литринден 34 литр наз джау чыгъады. Ол бек багъалы, бек керекли, ариу ийислиди, дарманлыгъы чексизди, кеси да джелимчады, сары бетлиди.
Тиши ауругъан наз джауну мамукъгъа сингдириб, алгъа мамукъну ауругъан тишини ич джанындан 15-20 такъыйкъаны, экинчи тышындан да аллай бирни салыб тутугъуз. Башы неда башха бир буууну ауруб, бечел болгъанла наз джауну ауругъан саныгъызгъа, къыйнагъан джеригизге иги ышыгъыз, себеб боллукъду. Тюрлю-тюрлю тери ауруулары болгъанла джакъсынла. Кюйгеннге, джарагъа, иринлегеннге, битгеннге, къолтукъ тюбю мылы болгъаннга да джарарыкъды.