МЫНГЫЛАН (БЕЛЕНА ЧЁРНАЯ)


Мынгылан экиджыллыкъ, мийиклиги бир метрге джетген уулу зибилди хансды. Баш тамыры бла тюб тамырыны арасы боюнча тогъай ызды. Тюб тамыры базыкъды, ёзеклиди, тюз энгишге ёседи, кёб ууакъ тамырлары бла джерде къаты бегийди, кеси да аман ийислиди.
Урлугъу къыркъар-къыркъаууз (август-сентябрь) айлада алынады. Дарманнга къургъакъ, ариу кюн, хансны юсюнден эртден  чыкъ неда джангур тамчы болмагъан кёзюуде (кюнортадан сора) джыяргъа керекди. Къуру бу болуб къалмай, башха хансланы да алай джыйгъан дурусду.
Мынгылан бек уулу болгъаны себебли, дарманнга хайырландыргъан адам, сансызлыкъ, уллу кёллюлюк этмесин, аны да черте, къаллай мардада джюрютюрге боллугъугъузну да айтайым.


Мынгыландан кёб тюрлю дарман этиледи: атропин, скополомин, гиосциамин, астматол, астматил д.а.к. Бу дарманланы неге джарагъанларын врачладан билликсиз. Сиз кесигиз а тишигиз ауруса, мынгыланны урлугъун кюйдюрюб, тютюнюн ауузугъузгъа тартыб, тютюн ауузунгда тургъанлай, ауузугъузну джабыб, джарым такъыйкъаны тутуб, тютюнню чыгъарыб, дагъыда тартыб, ауузугъузну джабыб туругъуз, себеб болгъунчу. Ичигизге тартаргъа чыртда боллукъ тюлдю. Аз да кёлюгюз булгъанса, башыгъыз тёгерек айлана башласа, ауузугъузгъа алгъанны дженгил огъуна тохтатыб къоюгъуз.
Баш ёпкеси бууулургъа ёч адамла мынгыланны, тонгуз чыгъананы (тиш от), сапран хансны чапыракъларын бирча алыб, бир-бирлери бла иги къатышдырыб, папирос къагъытха буруб, къабындырыб, тютюнню ичигиз, алай а ичигизге сакълыкъ бла эслеб тартыгъыз себеб табхынчы. Иги джарайды. Ичинде тюрлю-тюрлю ауруулары болгъанла, тартыннган, къатышхан, хатхусундан бек инджилген адамла да хайырлансынла. Мынгыландан ийисли тели мусхотну чапыракъларындан бирча алыб, иги къатышдырыб, андан 128 граммны 320 миллилитр спиртге атыб, иги чайкъаб, юйде бир джерге салыб, 10-14 кюн тутхандан сора, уллу шай къашыкъ бла бир къайнагъан джылы суугъа эки тамчыны тамызыб, кюнюне 3 кере ичигиз. Бу эки хансны чапыракъларындан этилген къатышма бла 90 градуслу ачы аракъыны келишиулери 2:5 болургъа керекди.
Дагъыда джел аурууу онгун алгъан, тюрлю-тюрлю джукъгъан аурууланы заранындан джиги, буууну къыйнагъан иссилиги 38-40 градус болгъан суу бла юй хамамгъа мынгыланны хансын ууакълаб атыб, 12-15 такъыйкъаны аны ичине кириб джатсын. Келишиулери: 100 литр суугъа 200 граммны атыгъыз.

 
{jcomments}