Къарачай-Черкесияда «Черкесск-Доммай» А-155-чи номерли федерал джолда Красногор стансе бла Сары-Тюз элни арасында бурундан къалгъан къабырлада археология ишле бардыргъан заманда адам эмда мал сюекле чыкъгъандыла. Ала Эресей Федерацияны законуна кёре иш этиб айырылгъан джерде тыйыншлысыча асыраллыкъдыла.
«Сакълау-къутхарыу ишле бошалгъанларындан сора, илму отчёт къуралыб, РАН-ны тюзде тинтиуле бардыргъан иститутуна берилликдиле. Табылгъан затла ары дери тинтилген этерикдиле. Аланы - адам сюеклени, кийим кесеклени, тюймелени, башха затланы - барын да экспертле тинтерикдиле. Тинтиу бошалгъынчы дери хар археолог аланы кесинде тутаргъа боллукъду. Тинтиу ишле бошалгъанларындан сора уа ол, табылгъан материалланы музейге берирге борчлуду. Адам, мал сюекле уа, антропология тинтиуледен сора, белгиленнген джерде асыраллыкъдыла. Ол зат бары да законнга кёре этилликди», - дегенди РИА-ны корреспондентине КъЧР-ни Бурундан къалгъан объектлени сакълагъан, хайырланнган, белгили этген управлениени тамадасыны орунбасары Башлаланы Руслан.
Ол айтхандан, табылгъан артефактланы Къарачай-Черкесияны джеринден тышына чыгъарыргъа кишини эркинлиги джокъду.
«Биз аны контролда тутарыкъбыз. Бусагъатда бардырыла тургъан археология ишле, сакълау-къутхарыу ишледиле. Ол зат федерал законда белгиленнгенди. «Об объектах культурного наследия» кърал законну 36-чы статьясында проект этиу эмда къурулуш ишле маданиятдан къалгъан затны объектлери болмагъан джерде этерге керекди. Алай дегеним, аллай объектле болгъан джер тазаланыргъа керекди. Сакълау-къутхарыу, къазыб табыу ишле бардырылыргъа тыйыншлыдыла. Джолну башха джаны бла этерге мадар болмагъаны себебли, сакълау-къутхарыу ишле бардырыладыла», - дегенди Башлаланы Руслан.
Алайда археология тинтиуле этерге, илму тинтиуле бардыргъан «Кавказгеоресурс» ООО-ну къуллукъчулары да къошулгъандыла. Андан сора да къазыб чыгъарыугъа Къарачай-Черкес кърал университетни археологлары къошулгъандыла.
«Биз машина джолну къурулушу бардырылгъан джерде сакълау-къутхарыу, къазыб чыгъарыу ишле бардырабыз. Алайда бурун заманда, машина джолну джаны бла 150 метр узунлукъда, кенглиги алкъын белгили тюлдю, адамла кёб заманны джашагъандыла. Ала эл мюлк бла кюреширге боллукъдула», - дегенди «Кавказгеоресурс» ООО-ну илму къуллукъчусу Роман Прокофьев.
Ол айтхандан, алайы христиан къабырладыла. Анга шагъатлыкъ этген, аланы башлары кюн батханнга айланыб, христиан адетле бла асыралгъанларыды. Аны тышында бир къабырда крест табылгъанды. Юй турмушда хайырландырылгъан зат джокъду.
«Адамла таш сандыкълада асыралгъандыла. Юслери къанга ташла бла джабылыбдыла. Эсеблеб айтсакъ, къабырла Х-чу ёмюрден болургъа болурла. Тинтиу ишле бошалсала, талай тахса ачыкъланныкъды», - дегенди Роман Прокофьев.
Бюгюнлюкде 48 къабыргъа къаралгъанды. Археологла айтхандан, былайда 200-ге джууукъ къабыр болургъа боллукъду.
Прокофьевни сёзюне кёре, къабырлада асыралгъанланы сюеклери уллу тюлдюле, орта адамныкъычадыла. Джерни бир тюрлюлюгюню кючюнден ала иги сакъланнгандыла.
Къарачай-Черкес кърал университетни археологу Вера Меньшикова белгилегенден, табылгъан затланы ол графика фиксация этеди. Адамла бары да бир-бирине джууукъ басдырылгъандыла. Графика фиксация этилгенден сора, сюекле джыйылыб, андан ары тинтиледиле. Материалланы антропологлагъа иерикдиле. Ала адамны эркиши, тиширыу болгъанын, аны джылын, къарыуун, кемликлерин, башха затларын билликдиле.
УЗЕИРЛАНЫ Хусей.
{jcomments}
