Кёб болмай «Къарачай» газетни корреспонденти Къобанланы Махмут РФ-ны МЧС-ни КъЧР-де управлениесини Гитче Къарачай районда къарау ишле бёлюмюню тамадасы, МЧС-ни капитаны Ёзденланы Шабагъан бла тюбеб ушакъ  этген эди. Шабагъан ишини юсюнден Махмутха айтхан хапарны окъуучулагъа теджейбиз.

- Мен Гитче Къарачай районда къарау ишлени бардыргъан бёлюмге 2011-чи джылдан бери башчылыкъ этиб келеме. Тышындан къарагъанча ишибиз тынч тюлдю. Анда-санда болмаса, кабинетледе олтуруб турмайбыз. Мени биргеме дознаватель Салпагъарланы Ислам бла инспектор Чотчаланы Рамазан ишлейдиле. Биз Гитче Къарачай районну эллерине барыб, джамагъат бла тюбешиб турабыз. Быйылны биринчи джарымы кёб болмай бошалса да, районну эл-элине айланыб, адамла бла 28 тюбешиу къурагъанбыз. Ма ол тюбешиулеге 1450 адам келген эди. Бизни конторубуз Ючкекендеди. Красный Восток, Къызыл Покун, Элкъуш, Кичи Балыкъ эллеге баргъан бизни иги кесек заманыбызны алыучанды.

Гитче Къарачай район уллу болгъаны себебли мында социал магъаналы 30 объект барды да, аланы 15-си школду, 9-у сабий садды, 3-сю больницады, 4-сю профессионал окъуу заведениеди. Бюгюнлюкде ток, газ бла хайырланмагъан объект джокъду. Белгилисича, аланы тюз хайырландырмасанг от тюшерге боллукъду. Школланы ток чыбыкълары барында да джангыла болсала да, аланы тинтиб, къыяулары болгъанларын къоратдырыб, джангыла салдыртханбыз.
От тюшгени болса энди боллукъ болду, деб къоймайбыз. Сёз ючюн, социал магъаналы неда энчи юйге от тюшсе, аны чурумун излеб, тинтиб ачыкълайбыз. Ол иш бла дознаватель Салпагъарланы Ислам кюрешеди.
Асламысына от джазгъы эмда къачхы айлада тюшеди. Кюнле джылы болсала сабийле арбазда, бачхада ойнаргъа сюйюучендиле. Белгилисича, къарачайлыла бачхаларына бичен тишлени къаларгъа ёчдюле. Бир-бирде малдан къалгъан мулхарны да бичен тишлени къатларына, бара-баргъан заманда бир затха джарар деб, къалаб къоядыла. Сабийле ойнагъан заманда от этерге ёчдюле. Уллу заран саллыкъларын билмей, гебеннге от тыгъыб да къоядыла. От тюшген юйдегини насыбы тутса, от джукълатыучула эрлай джетиб, джукълатыб къоярла. Алай болмай, аны да джелли кюн болса, бичен тиш юйден узакъ тюл эсе, анга да, юйге да джетиб къалыргъа боллукъду от.
Джамагъат бла тюбешсек, сабийлеригиз джетерик джерде сернекни салмагъыз, ала табмазча джерге джашырыгъыз, деученбиз. Бютеу терсликни сабийлеге салыб къояргъа да джарамайды. Уллуладан да чыгъады терслик. Бичен тишден узакъда болмагъан мулхарны джандырыб, юйге кириб кетиучендиле бир къауумла. Къайры барсам да, мен бу болгъан затны юсюнден айтмай къоймайма.
Табигъатны услулугъу да адамлагъа заран салмай къоймайды. Эсигизде болур, озгъан джылны август айында Гитче Къарачай районда буз джаугъан эди. Красный Восток эл болмаса, районну башха эллерине алай уллу заран джетдирмеген эди буз. Бу элге салгъан заранын кёргеникде, тамам кёлюбюз бла къыйналгъан эдик. Юйлени асламысыны башларын элек этиб къойгъан эди. Бизни организация хапарлы болуб, биринчи келген эдик элге. Джер-джерге телефон бла къонгурау къакъдыкъ да, билдирдик. Эрлай КъЧР-ни МЧС-ден комиссия келди да, тюшген заранны тергеб, акт салыб кетди. Окъуу джыл башланыргъа талай кюн къалыб тура эди. КъЧР-ни Правительствосуну болушлугъу бла, элде эки школ барды, экисини да башларын джангыдан джабыб, окъуу джылгъа хазыр этиб къойгъан эдиле къурулушчула. Буз 70 адамны юйюне уллу зырафлыкъ салгъан эди, КъЧР-ни Правительствосу алагъа да болушлукъ этген эди.
Окъуу джыл бошалгъанлай огъуна сабийлени бир къауумлары солуу лагерлеге барыучандыла. Районну сегиз школунда ачыладыла солуу лагерле. Ала ачылырларыны аллы бла биз хар школгъа барыб, хар затларын деменгили тинтиб чыкъгъан эдик. Сабийлени саулукъларына, джашауларына къоркъуу саллыкъ затланы табмадыкъ. Бир сабий да чарпымай, солуу лагерледе, ай чакълы бир заманны турдула.
Быйылны биринчи джарымында, от тюшюб къалмасын деб, социал магъаналары болгъан 55 объектни тинтгенбиз. 81 объектни тамадаларына кемликлени тюзетигиз деб къагъыт джазгъанбыз. Сау болсунла, объектлени тамадалары, бизни айтханыбызгъа, джазгъаныбызгъа къулакъ салыб, кемликлени къоратдыла. Къоратмасала ала тазир тёлерге керек боллукъдула.
Джангы окъуу джыл башланыргъа алкъын иги кесек заман барды. Анга да къарамай, бизни организация башха организацияла бла бирге школ-школгъа айланыб, аланы от тюшерге боллукъ джерлерин тинтиб чыкъгъанбыз.
Мындан алда районну эллерин эмда Нарсана, Пятигорск дагъыда Ставрополь крайны башха шахарлары бла эллерин суу бла баджаргъан быргъы чотдан чыгъыб, биз башында айтхан элле, шахарла суусуз къалгъан эдиле. Алай болгъанын бизге билдиргенлей, биз авария болгъан джерге эрлай джетиб, хар затдан хапарлы болгъаныкъда, болумну керекли джерлеге билдирген эдик. КъЧР-ни Правительствосуну эмда Гитче Къарачай районну администрациясыны къайгъырыулары, болушлукълары бла чотдан чыкъгъан быргъыны эрлай джамаб, керекли джерлеге суу барырча этилген эди.
Айта, эсгерте турсакъ да, быйылны алты айында районда от 6 кере тюшгенди. Былай алыб къарасакъ, Гитче Къарачай районча, уллу районнга кёб тюлдю ол сан. Алай а, от тюшгенден джарсыу болмаса игилик болмайды. Адамла ачымасала да, юйле, чегетле, бичен гебенле дагъыда башха затла кюедиле. Ала бары да адам къыйыны бла ишленнген, ёсген затладыла. Адам улу, джууабсызлыкъ, сансызлыкъ этмей, кесини энчи мюлкюн, табигъатны байлыгъын от тюшюуден сакъларгъа керекди.