Февралны 15-си Совет Союзну бютеу джамагъатына энчи магъанасы болгъан кюн болгъанды, артыкъсыз да бек афганчыларыбызгъа. Нек дегенде, 1989-чу джыл февраль айны 15-чи кюнюнде Совет аскерлени ахыр тизими Афганистандан чыкъгъанды. Къазауатдан джанлары сау къайтхан насыблылагъа бу кюн эсгериу кюндю, анда джанларын бергенлени адамларына уа джюрек джараларын къозгъагъан кюндю, десем, тюз болур. Алайды да, бюгюн мен хапарын айтыргъа излеген бизни джердешибиз, афган къазауатны отлу джолларында джанын-къанын аямай, совет къралны аллында этген антына кертилей къалгъан Байрамкъулланы Мауланы джашы Азретди. Эки джыйырма джыл чакълы бирни узагъында Азретни джууукъ адамлары, аны письмолары бла ушакъ эте, алада Азретни киши джуртда хар кюнюн кёргенча, джюреклерин басаргъа кюреше джашайдыла.
Байрамкъулланы Мауланы джашы Азрет юйдегилеринде 10 сабийни джетинчиси болуб туугъанды. Атасы Маула кеси да Уллу Ата джурт къазаутда урушха къошулгъан адамланы бири болгъанды. Джашы Азрет Афганистанда ачы урушла баргъан кёзюуде ары тюшгенин билгенинде, атаны джюрегинде къаллай къоркъуула, джарсыула туугъанларын эмда ичинде къаллай «бёрюле улугъанларын» джангыз кеси эшите болур эди. «Ата сыры - балада» дегенлей, сегиз джашын да гитче заманчыкъларындан башлаб, ол иш бла, джумуш бла чыныкъдыргъанды, ариу халиге, намысха, адебге юретгенди. Не бек къоркъуулу кёзюуде да Ата джуртха кертиликни эм баш нюзюр этерге борч болгъанын эмда бирси патриотлукъ халини да сингдиргенлей тургъанды ол сабийлерине.
Байрамкъулланы Азрет, Мауланы джашы, 1961-чи джыл Сары-Тюз элде туугъанды. Аны окъутхан устазларыны бир талайы бюгюнлюкде да саудула. Ала, аны юсюнден айтхан хапарларында анга махтау, сый бериб сёлеше, аны Джуртун чексиз сюйгени гитче заманында да танылыб тура эди, дейдиле. Азретни атасы, анасы элде керти намыслы, сыйлы адамла болгъанларын, 10 сабийни ишни сюйген ариу къылыкълы этиб ёсдюргенлерин да айтадыла.
Алайды да, эл школну тауусханлай, Азрет Черкесскеде шофёр курслада окъугъанды. Аланы бошаб, усталыкъ алгъанлай, заманы джетиб, 1979-чу джыл июнну 4-де Совет Аскерге чакъырылгъанды. Аны биринчи Ставрополда аскерчилени джыйгъан пунктда 2-3 кюн тутуб, алайдан да Украинаны Львов областында Рава-Руськ шахаргъа ашыргъандыла. Анда Азрет талай къарачай джашха да джолукъгъанды. Аланы арасында ючкекенчи эгиз къарнашла Байрамукъланы Хызыр бла Ильяс, Семенланы Ислам, Тохчукъланы Исмаил, Байрамкъулланы Магомед, первомайскечи джаш Каппушланы Мудалиф дагъыда талай джаш болгъанды. 6 айны ол алайда аскер усталыкъгъа окъуйду. Андан сора, башындан буйрукъ болуб, талай аскерчини хазырлаб, Афганистаннга иерге оноу болгъанды. Тамадалары олсагъатлай аскерчилени бир джерге джыйыб, 700 адамдан къуралгъан бир бёлекни Афганистаннга ашырыргъа кереклисин айтхандыла. Алай бла Байрамкъулланы Азрет ол тизимге тюшгенди. Аланы ичлеринде башында айтылгъанланы айырыб, кийим, бирси кереклерин бериб, Узбекистаннга ашыргъандыла. Келиб Термез шахаргъа тюшгенден сора, Азрет уллу къарнашы Асхатха Афганистаннга тебреб тургъанын джазгъанды. Афганистаннга биринчи кирген Совет аскерчилени ичинде Байрамкъулланы Азрет да болгъанды. Декабрны аягъында къурамында Азрет да болгъан полк Афганистаннга джыйылгъанында, аны бёлеклеге юлешгендиле. Алай бла Азретни биргесинде къарачай джашла бир-биринден айырылгъандыла.
Азрет юйюне джиберген письмоларында джазгъандан, ол биринчи Кабулда къуллукъ этгенди, андан аны Баграмгъа ашыргъандыла. Машинасы бла къоркъуулу джоллада джер-джерге окъ-тоб, бирси джюклени ташыб айланнганды. Сентябрны 24-де ол, буйрукъну толтура, нёгерлери бла кёзюулю аскер джюкню алыб бара тургъанлай, моджахедле, бугъунуб тургъан джерлеринден чыгъыб, алагъа къаршчы от ачхандыла. Алайда ачы сермешиу башланнганды. Азрет, уруш эте келиб, джаралы болгъанында, нёгерлерине: «Мен аланы тыяргъа кюрешейим, сиз къачаргъа кюрешигиз», - дейди. Алай болса да тенглери аны алайда атыб кетмейдиле, урушну андан ары бардырадыла. Бираздан авиация, джетиб, моджахедлени къаушатады, джаралылыны да миндириб, госпиталгъа терк джетдиредиле. Азрет ауур джаралы болгъаны амалтын эсин алайда огъуна ташлагъанды. Госпиталда врачла тёрт кюнню аны джашауу ючюн кюрешгендиле. Алай а сау къалдыралмагъандыла. Алай бла Азрет, эсине келмегенлей, 1980-чы джыл сентябрны 29-да госпиталда ауушады (Аллах рахмат этсин). Аны ёлюгюн аскерчи тенглери, сандыкъда келтириб, джигитгеча сый бериб, Сары-Тюз элни джамагъат къабырларында асырагъандыла.
Башында сагъынылгъан Первомайское элден аскерчи тенги Каппушланы Мудалиф урушлада аны биргесине болгъанды. Ол аскерден юйюне сау-эсен келген эди, ай медет, талай джылны мындан алда ажымлы ауушханды (джандетли болсун). Ким биледи, ол сау болса, бизге толу хапар айтырыкъ болур эди.
Байрамкъулланы Мауланы джашы Азрет, интернационал борчун бере, душман бла уруш эте, джигитлик танытханы ючюн Къызыл Джулдузну ордени бла, «От благодарного афганского народа» деген, аны кибик башха медалла бла эмда талай сыйлы аскер саугъа бла саугъаланнганды. Аны аты Бютеусоюз Эсгериу китабха, Джигитлени аллеясында афганчылагъа аталыб салыннган мермер сын ташха да джазылгъанды. Школну къабыргъасына да такъгъандыла аны аты джазылгъан къанга. Сары-Тюз элни эм уллу орамларыны бирини атына да Байрамкъулланы Азретни атын атагъандыла.
Байрамкъулланы Азрет, Мауланы джашы, 1961-чи джыл Сары-Тюз элде туугъанды. Аны окъутхан устазларыны бир талайы бюгюнлюкде да саудула. Ала, аны юсюнден айтхан хапарларында анга махтау, сый бериб сёлеше, аны Джуртун чексиз сюйгени гитче заманында да танылыб тура эди, дейдиле. Азретни атасы, анасы элде керти намыслы, сыйлы адамла болгъанларын, 10 сабийни ишни сюйген ариу къылыкълы этиб ёсдюргенлерин да айтадыла.
Алайды да, эл школну тауусханлай, Азрет Черкесскеде шофёр курслада окъугъанды. Аланы бошаб, усталыкъ алгъанлай, заманы джетиб, 1979-чу джыл июнну 4-де Совет Аскерге чакъырылгъанды. Аны биринчи Ставрополда аскерчилени джыйгъан пунктда 2-3 кюн тутуб, алайдан да Украинаны Львов областында Рава-Руськ шахаргъа ашыргъандыла. Анда Азрет талай къарачай джашха да джолукъгъанды. Аланы арасында ючкекенчи эгиз къарнашла Байрамукъланы Хызыр бла Ильяс, Семенланы Ислам, Тохчукъланы Исмаил, Байрамкъулланы Магомед, первомайскечи джаш Каппушланы Мудалиф дагъыда талай джаш болгъанды. 6 айны ол алайда аскер усталыкъгъа окъуйду. Андан сора, башындан буйрукъ болуб, талай аскерчини хазырлаб, Афганистаннга иерге оноу болгъанды. Тамадалары олсагъатлай аскерчилени бир джерге джыйыб, 700 адамдан къуралгъан бир бёлекни Афганистаннга ашырыргъа кереклисин айтхандыла. Алай бла Байрамкъулланы Азрет ол тизимге тюшгенди. Аланы ичлеринде башында айтылгъанланы айырыб, кийим, бирси кереклерин бериб, Узбекистаннга ашыргъандыла. Келиб Термез шахаргъа тюшгенден сора, Азрет уллу къарнашы Асхатха Афганистаннга тебреб тургъанын джазгъанды. Афганистаннга биринчи кирген Совет аскерчилени ичинде Байрамкъулланы Азрет да болгъанды. Декабрны аягъында къурамында Азрет да болгъан полк Афганистаннга джыйылгъанында, аны бёлеклеге юлешгендиле. Алай бла Азретни биргесинде къарачай джашла бир-биринден айырылгъандыла.
Азрет юйюне джиберген письмоларында джазгъандан, ол биринчи Кабулда къуллукъ этгенди, андан аны Баграмгъа ашыргъандыла. Машинасы бла къоркъуулу джоллада джер-джерге окъ-тоб, бирси джюклени ташыб айланнганды. Сентябрны 24-де ол, буйрукъну толтура, нёгерлери бла кёзюулю аскер джюкню алыб бара тургъанлай, моджахедле, бугъунуб тургъан джерлеринден чыгъыб, алагъа къаршчы от ачхандыла. Алайда ачы сермешиу башланнганды. Азрет, уруш эте келиб, джаралы болгъанында, нёгерлерине: «Мен аланы тыяргъа кюрешейим, сиз къачаргъа кюрешигиз», - дейди. Алай болса да тенглери аны алайда атыб кетмейдиле, урушну андан ары бардырадыла. Бираздан авиация, джетиб, моджахедлени къаушатады, джаралылыны да миндириб, госпиталгъа терк джетдиредиле. Азрет ауур джаралы болгъаны амалтын эсин алайда огъуна ташлагъанды. Госпиталда врачла тёрт кюнню аны джашауу ючюн кюрешгендиле. Алай а сау къалдыралмагъандыла. Алай бла Азрет, эсине келмегенлей, 1980-чы джыл сентябрны 29-да госпиталда ауушады (Аллах рахмат этсин). Аны ёлюгюн аскерчи тенглери, сандыкъда келтириб, джигитгеча сый бериб, Сары-Тюз элни джамагъат къабырларында асырагъандыла.
Башында сагъынылгъан Первомайское элден аскерчи тенги Каппушланы Мудалиф урушлада аны биргесине болгъанды. Ол аскерден юйюне сау-эсен келген эди, ай медет, талай джылны мындан алда ажымлы ауушханды (джандетли болсун). Ким биледи, ол сау болса, бизге толу хапар айтырыкъ болур эди.
Байрамкъулланы Мауланы джашы Азрет, интернационал борчун бере, душман бла уруш эте, джигитлик танытханы ючюн Къызыл Джулдузну ордени бла, «От благодарного афганского народа» деген, аны кибик башха медалла бла эмда талай сыйлы аскер саугъа бла саугъаланнганды. Аны аты Бютеусоюз Эсгериу китабха, Джигитлени аллеясында афганчылагъа аталыб салыннган мермер сын ташха да джазылгъанды. Школну къабыргъасына да такъгъандыла аны аты джазылгъан къанга. Сары-Тюз элни эм уллу орамларыны бирини атына да Байрамкъулланы Азретни атын атагъандыла.
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
{jcomments}
