Ёзденланы Сейталийни джашы Арзаур Къазах ССР-ни Чимкент областыны Сайрам районуну Красноводск элинде 1963-чю джыл туугъанды. Атасы Сейталий Гитче Къарачай районда туууб, алайдан миллети бла бирге Къазахстаннга кёчюрюлгенди. Ол джыллада Сейталий 9 джылы толгъан эсли джашчыкъ болгъанды. Анда да джылы гитче болуб тургъанлай, къарыуундан келгенича, къаджыкъмай, уллула бла бирге ауур ишлени этиб тургъанды. 1950-чи джылдан 2000-чи джылгъа дери ол джол къурулушну системасында автогрейдерист болуб ишлегенди. Къарыуун аямай, урунууда джетишимле этгени ючюн Сейталий талай кърал саугъагъа тыйыншлы болгъанды. Урунууну Къызыл Байрагъыны ордени бла дагъыда талай Хурмет къагъыт бла да саугъаланнганды ол. Андан сора да «Къазах ССР-ни махтаулу джолчусу» деген сыйлы атны да бергендиле анга. Анасы Кипкеланы Унухну къызы Мёлек не къыйын, ауур ишде да арымай-талмай, кесини тирилигин танытханлай тургъанды. Къазахстанда ол «Победа» колхозда эм алчы ийнек саууучу болуб, атын айтдыргъанды.
Айхай да, аллай ата бла ана сабийлерин эм алгъы бурун иш бла, джумуш бла, тёзюмлюлюк бла чыныкъдырыб ёсдюргенлерине сёз джокъду. Алайды да, ала джашлары Арзаур бла Исмаилны эмда къызлары Римма бла Фатиманы да алай юретгендиле.
1980-чы джыл Сайрам районну Красноводск элинде школну тауусханлай, Арзаур Узбек ССР-де Самарканд шахарда аскер училищеге окъургъа кирирге кёлленеди. Анда биринчи экзаменни тыйыншлы бериб, экинчи экзамен башланнгынчы аланы юйюрлери Кавказгъа кетер оноу алыб, алай бла ол окъуууна къайталмай къалады. Келгенлей ол джыл огъуна Арзаур Гитче Къарачай районну Первомайское элинде 12-чи номерли училищеге окъургъа киреди. Аны 1982-чи джыл тауусханлай аскерге чакъырадыла. Аскерде биринчи 6 айны Львов шахарда сержантланы хазырлагъан курсланы окъуб, андан сора ол сержант чыны бла Краснодарда къуллугъун бардыргъанды. Аскер борчун толу бериб 1984-чю джыл юйюне, Первомайское элге, къайтыб келеди. Ол алгъынлада кеси билим алыб кетген 12-чи номерли техника училищеге уста болуб ишлерге киреди. Алайда толу бир джыл да ишлегинчи аны Первомайское элни Советини администрациясына башчыны джумушларын толтуруучу этиб чакъырадыла да, ол анда 1995-чи джылгъа дери ишлегенди. Совет кърал чачылгъандан сора къыйын джыллада Арзаур ишден чыгъады да, гитче бизнес бла кюреширге кёлленеди. Сатыу-алыу ишле бла кюрешиб башлайды. Алай болса да, аскер къуллукъгъа гитчеликден бери да джюреги байланнганы себебли, джазыу аны аскерни тизимине салады. Ёзден улу баш юрист билим да алгъанды.
1998-чи джыл район аскер комиссариатда ишлей тургъан аны гитче къарнашы Исмаил джашлай ажымлы ауушуб къалады (джандетли болсун). Андан сора Арзаурну къарнашыны орнуна ишге чакъырадыла. Алай бла ол джылдан бери Гитче Къарачай районну комиссариатында гражданланы аскерге чакъырыу эмда анга хазырлау бёлюмюню тамадасы болуб ишлейди. Ушагъында бюгюннгю джаш тёлюню аскер патриотлукъгъа юретиу ишлени сабийлеге школлада гитче классладан огъуна сингдириб башларгъа кереклисин чертиб айтды. Хар заманда сабийлеге ол джаны бла хапар айтылгъанлай турмаса, патриотизмге юретиу дерсле сансыз этилселе, ол бизни барыбызны тамблагъы кюнюбюзге къоркъуулу болгъаны хакъды.
- Аскерге чакъырыу кёзюу башланса, джашчыкъланы арасында бармазгъа излегенле да чыгъар ючюн къалмайдыла. Аланы алай нек этгенлерини чурумлары талай бардыла. Алай болса да аланы аталары, аналары кимден да алгъа ангыларгъа керекдиле - эркиши сабийни санын, халисин, кёлюн джангыз аскерди чыныкъдыргъан. Аны бла да къалмай, аскерден келген джаш бла къуллукъ этмеген адамны халилери да айырылыб танылгъан этеди. Керти эркиши болуб, сынам алыб келедиле ала, кёб затха да юренедиле аскерде. Эм алгъы бурун, джашауда кеслерине орун айырыргъа сынамлы, болумлу боладыла десем, тюздю, - дейди Ёзденланы Арзаур. - Быйыл арттотур айны 1-ден башлаб, джаш адамла аскерге чакъырылыб тебрегендиле. Аланы аскерге ашырыр ючюн саулукъларын уста врачла тинтедиле, саулугъунда къыяу болгъан неда бирси джарсыулары болгъан къауумну ачыкъ этедиле. Алай болса да, бу кюнледе аскерге 50 джаш адам чакъырылгъан эди да, аланы тёртюсю келмей къалгъандыла. Аны чуруму толу ачыкъланнгандан сора, ала джууабха тартыллыкъдыла.
Школну тауусханлай колледжде окъуй тургъан джашчыкъланы аскерге барыр заманлары джетсе, аскер комиссариат ала окъууларын бошагъынчы аскерге алмайды. Окъууну бошагъандан сора, чыртда бармай къалыргъа уа мадар бермейди. Башха тюрлю сылтаула этиб аскерден сабийлерин тыяр джаны бла кюрешген атала бла аналаны юслеринден да сагъынды Ёзден улу.
- Школла бла байламлылыкъ джюрютгенлей турабыз. Нек дегенде, школда окъугъан заманында сабийни патриотизмге учундуруу эмда игиликле, джигитликле этерге талпытыу, Ата джуртха сюймекликни сингдириу дагъыда ала кибик кёб ауур борчлары бардыла устазланы. Артыкъсыз да бек бусагъатда тынч тюлдю. Алай болса да бу арт джыллада, иш иги джанына тюрлене баргъаннга ушайды, - деди Арзаур.
Кертиси да, аскерге таукел, тири барырча, ол эркишиге борч болгъанын ангылатыргъа, джаш тёлюню кёллендирирге керекди. Ёзден улу чертиб айтыргъа излеген дагъыда бир зат барды. Джашла аскерден къуллукъ этиб келселе, алагъа иш къоллу болургъа къралдан болушлукъ этиледи. Артыкъсыз да бек, МВД-да, бирси кърал структуралада иш табхан тынч болмагъаны барыбызгъа да белгилиди. Иш къоллу болгъан бла да къалмай, аскерде къуллукъ этгенле юйдегили болсала, кърал алагъа юй-турмуш джаны бла да болушады. Атала-анала ёмюрлери ишлеб, санларын-джанларын аямай, сабийлерин окъутуб, иш орунлу этиб, ата-ана борчларындан чыкъгъандан сора да юй бла баджаралгъан бек къыйынды. Да сора ол джаны бла да къралдан болушлукъ, кёлтюргюч да бар эсе, миллетини, джуртуну аллында эмда аны ёсдюрген ата бла ананы аллында борчуна керти болалса, ма ол тюлмюдю эркишини сыйын кёргюзтген?
Ёзденланы Арзаур бу къуллукъда ишлегенли районда аны къолундан аскерге ашырылыб, къуллукъ этиб, ызларына къайтхан, сыйгъа, махтаугъа тыйыншлы джашланы юслеринден да айтды.
- Башында сагъыннганымча, аскерге барыб къуллукъ этиб къайтхан джашланы арасында бюгюнлюкде кърал къуллукълада ишлегенле да аз тюлдюле. Аланы ичинде Кипкеланы Сагъытны джашы Умар, Ёзденланы Ахматны джашы Алий, Эрикгенланы Магомедни джашы Рустам дагъыда талай джаш адам МВД-да тамадаладан бюсюреу табыб ишлейдиле, - деди ол.
Ёзденланы Арзаур юй бийчеси Фатима бла бирге эки джаш бла бир къызны ёсдюргендиле - Руслан, Рашид, Лаура. Аланы намысха, адебге, адетлени ашхы шартларына юретгендиле. Ата джуртха керек кюнде ёрге тургъан эркишини баш борчу болгъанын джашларына сабийликден сингдиргендиле. Алайды да, ала бюгюнлюкде эки туудукъчукъларына къууанч эте, зауукълу джашайдыла.
БАТЧАЛАНЫ Фатима.
{jcomments}
