Къарачай-Черкес Республикада Ич ишлени министерствосуну тамадаларыны бирине тюбеб, ушакъ этиб, тюзлюк джолда джорукъну, рахатлыкъны сакълагъан  адамны  джашау джолун суратлаб, «Къарачай» газетде басмаласакъ, ёсюб келген джаш тёлюню шагъырей этсек, ол кёблеге юлгю болур  деген оюмгъа келдим.
Милицияда кёб джылланы ишлеген, бюгюнлюкде «Къарачай - алан халкъ» джамагъат бирлешликни тамадасыны орунбасары, отставкадагъы полковник Боташланы Дауутну джашы Сулейман хаджиге тюбеб, бу оюмуму юсюнден ушакъ этдим.  «Аллай  адам излей эсенг, Боташладанды деб теджегенлигим тюлдю,  джашлай кёбню кёрген, кёбню билген джашды деб айтханлыгъымды… Республикабызны полициясыны тамадасы, полковник Боташланы Азрет-Алийни джашы Ансар бла тюбешсенг, ол сеннге тыйыншлы хапар айтырыкъ эди», – деди Сулейман хаджи.
Ма алай бла Ансаргъа чыгъыш табыб,  аны тюбеширге заман табханына кёре, тюбешир кюнюбюзню белгиледик.
Ич ишлени министерствосуну мекямы таба атландым. Эшикден чыкъгъан джерде мени сакълаб тургъан, юсюнде тюз кийимлери бла,  джыл саны джыйырма бла отузну арасында болгъан бир джаш  мени бла саламлашыб: «Сиз полицияны тамадасына келген эсегиз, мени ызымдан келигиз…» – деди. Тебредик. Мен Боташ улуну приёмныйине киргенлей, кабинетини эшиги ачылды да, ала кёзлю, акъ къанлы, къара чачлы, гёджеб санлы, орта бойлу, джыл саны къыркъладан атлагъан джаш аллыма чыкъды. Джылы ышарыб, къол тута: «Хош келдинг. Ёт  бери», – деб, чакъырды. Бир къыйыры иш столуна тирелиб, бери чыкъгъан «къонакъ столуну» огъары джанына мени олтуртуб, тёбен джанына кеси олтурду. Ичимден: «Уллу къазанда бишген джашха ушайса… Уллу къуллугъунг бар эсе да, имбашынгда юч уллу джулдузунг бар эсе да, Аллах айтса, халинг тюрленмей тура болур», – деб, кёргюзген джерине олтурдум.
- Суу, шай, кофе... не ичерге излей эдинг? – деди Боташ улу.
- Сау бол. Мадар бар эсе, заманынгы да кёб алмагъанлай, ушагъыбызны башласакъ эди… – дедим.
- «Джылы бла болсун, къуллугъу бла болсун, кесинден тамадагъа тынгылай, сый-багъа бере билген, уллу къуллукъчу да боллукъду, кёб джашаб, элде сыйлы къарт да боллукъду»,– деучен эди къарт атам. Бу мекямны ичине киргенден сора, халкъ адетдеча, бир уртлам суу ич да, андан сора башларбыз ушагъыбызны, – деб, Боташ улу стаканнга сууукъ суу къуюб меннге узатды.
«Ансар Азреталиевич», - деб мен ушакъны  башладым.
Ансар сёзюмю бёле: «Айыб этме, мени къарт атам: «Ана тилде ахлунг бла сёлешген сагъатда «сиз», «ович», «евич» деген айтыуланы къошаргъа болмайды», –  деучен эди.  Мадар бар эсе, «Ансар» деб къойсанг, меннге да алай тынчыракъ боллукъ эди ушакъ этген…» – деди.
Мен бир кесек джунчуюракъ бола: «Къалай дей эсенг, алай этейик. Сен айтханны кёбле терсине ангылайдыла да, аны амалтын къоша тургъанлыгъымды «сизлени», «овичлени», «евичлени», – дедим.
- Айыб этме, Альберт, мен оюм этгенден, Европа бла Азияны чегинде – Кавказда - джашагъаныбыз амалтын, кюнбатышчыланы амалгъа уллу  усталыкълары бла кюнчыгъышчыланы теренден келген акъылман фикирлерин  бир-бирине байлаб, заманны излемине кёре келишиб джашай билген тынч  тюлдю. Мени сартын, ол эки шартны эсинде бир-бирине байлаб, заманны излемине кёре атлай билген ахлума тюбеб ушакъ этсем, мен керти кёлюм бла къууанама, – деди Ансар.
-  Бек ариу айтдынг. Эки фикирни  бир-бирине байлаб, заманны излемине кёре джашай билген джашланы бири болгъанынга, ма бусагъатда айтхан сёзлеринг шагъатлыкъ этедиле. Энди энчи джашау джолунгдан  бир хапар айтсанг эди.
- Мен 1975-чи джыл къыркъар айны (августну) 18-чи кюнюнде Уруп  районну Къызыл Уруп  элинде туугъанма. Атам Боташланы Хамитни джашы Азрет-Алий (Валера деучендиле джууукъ-тенг) азыкъ комбинатда, заготпункда, заготбазада, райпотребсоюзда-затда ишлеб да тургъанды. Кескин оноуу бла джол кёргюзе, керти таулу атача алай ёсдюргенди бизни.  Анам а, билимли, огъурлу анам Къаракетланы Абдулну къызы Айзанат, бюгюн-бюгече да бизге джюрек джылыуун бергенлей турады. Эки эгечим бла эки къарнашым бардыла. Гитче къарнашым Анзор бюгюнлюкде Къарачай-Черкес Республиканы  Эл мюлк министри болуб ишлейди. Эм гитче къарнашым Асланнга уа 20 джыл болады. Ол Москвада РАП-ны юрист факультетинде окъуйду. Эгечлеримден Светлана табышлылыкъ ишле бла кюрешеди, Фатима прокуратурада ишлейди. Къысхасыча айтыргъа, Аллахха шукур, билимлерине кёре бирер джерде джарашыб ишлейдиле.
Мен а къарт атам бла къарт анамы къолларында ёсгенме. Къарт атам
Боташланы Юзеирни джашы Хамит Уллу Ата джурт къазауатны ветераны, джерни къалынын, джукъасын билген адам эди. Джай чалкъы чала эди, къыш малгъа къарай эди. Бизни да чалкъы чалыргъа, мал кютерге, не тюрлю къара ишге да юрете эди. Къарт анам Эбзеланы Баталбийни къызы Разият халкъыбызны эм ашхы адетлерин билген, сабийлерин, туудукъларын да адетни, намысны джолунда барыргъа юретген  керти огъурлу ана эди. Мен аладан кёргеними эте, джашлай огъуна бир кесек чыныгъа, кёбчюлюкню ичинде айыб алмай кесими джюрютюрге кюреше эдим.
Айтханымча къарт атам бла къарт анамы къолларында мен Къызыл Уруп элде школну бошагъанма.
- Ансар, школда окъугъан джылларынгда, уллу болсанг къаллай усталыкъны алыргъа муратынг бар эди?  Милицияда ишлерикме деб а кёлюнге келеми эди?
- Тюзюн айтсам, ол джыллада милицияда ишлерикме деб чыртда акъылымда джокъ эди. Къарачай шахарда пединститутну спорт факультетине кириб, анда окъуб уллу спортчу болургъа излей эдим. Бир-бирледе биз излеген бла джашау болум  бир-бирлерин тутмай да къоюучандыла. Ма алай бла Ставрополь шахарда кооператив техникумгъа кирирге джазыуум буюргъан эди. Андан сора Белгород шахарда академияны экономика бёлюмюне кириб, аны тауусдум. Милициягъа уа, атамы оноуу бла, 1999-чу джыл кирген эдим. Аллында джууаблылыкъдан бир кесек къоркъсам да, кесими къолгъа алыб, къарт атамы урушда болгъан джылларын кёзюме кёргюзюрге кюреше, андан кёл таба, тюзлюкню джакълагъан, рахатлыкъны сакълагъан къуллукъда ишлеб башладым. Ишими юсюнден мен кесим айтхандан эсе, ма бу къагъытда къысхасыча  джазылгъаннга кёз джетдирсенг иги ангылашынныкъ болур эди…– деб, Ансар меннге иш столундан алыб, къагъытны узатды. Мен ол къагъытда кёзюм артыкъ бек илиннген, Ансарны иши бла байламлы джерлени окъуб башладым:
Боташев Ансар Азреталиевич службу в органах внутренних дел начал в 1999 году в должности милиционера взвода патрульно-постовой службы милиции общественной безопасности ОВД Урупского района КЧР. С 2002-2011 годы служил на руководящих должностях в районных ОВД. В 2008 году окончил Академию управления МВД РФ. С 2011-2016 годы - начальник Межмуниципального отдела МВД России «Зеленчукский». С июля 2016 года – помощник начальника ГУ МВД России по СКФО. С октября 2017 года назначен на должность заместителя Министра внутренних дел по Карачаево-Черкесской Республике – начальника полиции.
Государственные награды:
Медаль «За отличие в охране общественного порядка» (Указом Президента Российской Федерации от 26.03.2018).
Ведомственные награды:
Медаль «За отличие в службе» III-ей степени; Нагрудной знак «Лучший сотрудник криминальной милиции»; Почётная грамота Народного Собрания КЧР; Почётная грамота МВД России; Медаль «За доблесть в службе»; Медаль «За боевое содружество»; Медаль «За  заслуги в управленческой деятельности» III-ей степени; Медаль «За отличие в службе» II-ой степени;
Почётная грамота МВД России; Почётное звание «Заслуженный сотрудник ОВД КЧР»; Нагрудной знак МВД России «За отличную службу в МВД» II-ой степени; Нагрудной знак МВД России «За отличную службу в МВД» I-ой степени.
Мен къагъытда джазылгъанланы окъуб бошай Ансаргъа соруулу къараб:
- Ансар, айыб этме, бу къадар саугъаны, сыйлы къагъытны хар бирин алгъан заманынгда не келе эди эсинге, не зат кёрюне эди кёзюнге? – деб сордум.
- (Ышара) Саугъа алгъанлагъа кёре мен алгъан саугъала кёб болмазла. Алай болса да, хар саугъа алгъан кёзюуюмде урушну къыйын джолларын ётген, мени къатылыкъгъа юретген къарт атам, джумушакъ сёзю джюрегиме балхам болгъан къарт анам, бу джолгъа мени салгъан атам, хар заманда меннге къайгъыргъанлай тургъан анам кёзюме кёрюне болур эдиле.
- Бюгюннгю джаш тёлюге уа не айтыргъа излей эдинг?
- Биринчиси, саулукъ-эсенлик тилейме хар бирине. Экинчиси, ушагъыбызны аллында айтханымча, кюнбатышчыланы амалгъа уллу  усталыкълары бла кюнчыгъышчыланы теренден келген акъылман фикирлерин  бир-бирине байлаб, заманны излемине кёре келишиб джашаргъа юренигиз. Аны айтханым, кесибизни ашхы адетлерибизни, намысыбызны унутмагъанлай, аланы кърал джорукълагъа къаджаусундурмагъанлай джашагъан ол бек уллу насыбды. Таза динни джолунда барыгъыз. Башха миллетлеге, халкъыбызны ичинде адамлагъа уллу кёллюлюк этмегиз. Къралда джюрюген законнга къаршчы турмагъыз. Джорукъну бузгъанланы, адамлагъа къыйынлыкъ, джарсыу салгъанланы уа тутмасакъ  болмайды. Аманлыкъны этген адам айыбына джолукъмаса, андан да аман бир затны этерикди. Аллах бла тилейме, тутулмай, джоюлмай бу джарыкъ джашауда эркин джашагъыз. Ант этдирсегиз, джаш адамланы терслик иш этиб тутулгъанларын кёрсем, атамы туудукъларына джарсырыкъча аллай бир джарсыйма алагъа.
- Бек сюйген адамларынгы къууанчларын кёре, тутхан ишингден
къууана, хар замандача, Къарачай-Черкес Республиканга, уллу Эресей къралынга таза къуллукъ эте, терен къартлыкъгъа дери джаша! Сау бол, заман табыб ушакъ этгенинге. Эсен тюбешейик.
- Сау бол.
Ушагъыбыз бошалгъанында мен ёрге туруб, эшикле таба атладым. Боташ улу да мени ашыра чыкъды.
Ансарны къарт атасыны: «Джылы бла болсун, къуллугъу бла болсун, кесинден тамадагъа тынгылай, сый-багъа бере билген, уллу къуллукъчу да боллукъду, кёб джашаб, элде сыйлы къарт да боллукъду», – деген сёзлери къулагъыма келе, мен да ишлеген джериме джол тутдум.
 
     ЁЗДЕНЛАНЫ Альберт,
РФ-ны махтаулу артисти, КъЧР-ни халкъ поэти, педагогика илмуланы кандидаты.
 
 
{jcomments}