Джашау ызларында ашхы юлгю кёргюзе, фахмуларын, билимлерин аямайын, таза джюрекден халкъгъа къуллукъ этиб кюрешгенле аз тюлдюле.
 Аллай ашхыланы бириди мен хапарын айтыргъа излеген Ижаланы Хасанны джашы Хусей.
Ол 1978-чи джыл Къызыл Октябрда адамлагъа терен къайгъырыб ишлеген джигер адамны, Хасанны, юйюрюнде туугъанды.  Хусейни джюрегине Ата джуртха, халкъгъа сюймеклик, халкъыбызны ашхы адетлери, адеби-намысы сабий заманындан сингнгенди. Эл школну бошагъандан сора, андан ары билимин ёсдюре, 2015-чи джыл Ставрополь университетни экономика факультетин джетишимли тауусханды. Ол экономист усталыкъны алгъаны бла къалмай, 2018-чи джыл «Синергия» университетни магистратурасыны юрист факультетин бошайды. Баш окъуу учреждениеледе окъугъан сагъатында студент олимпиадалагъа, конкурслагъа къошулуб, алчы орунланы алыб, тенглерине болуша атын иги бла айтдыргъанды. Таулу джаш сыйлы аскер къуллугъун да махтау бла толтуруб къайтханды.
Эл мюлкню биринчи дараджалы устасы болуб, Зеленчук районну администрациясында тёгерекни сакълагъан эмда джерлеге къарагъан бёлюмде ишлегенди. АККОР-ну тамадасы болуб да тургъанды. Табигъатны сакълай, маллагъа къайгъыра, адамлагъа къолундан келгенича болуша, бу санагъатны ишин алгъа элтиуге юлюш къошады.
Анга эл мюлкге сюймеклик гитчеликден сингнгенди. Атасыны къошу болуб, ала мал бла байламлы джашагъандыла. Ол къош бюгюн да турады.
Хусей андан ары джашау джолунда «Элегантны» баш директоруну орунбасары къуллукъда ишлейди. Къайсы бир ишни тутса да, аны чийсил къоймайын толтургъан, билимли, тири джашны 2018-чи джыл никкол (июнь) айда Къарачай-Черкес Республиканы Эл мюлк министерствосуна ашарыкъ бла промышленностха къарагъан бёлюмню тамадасы этиб саладыла. Аны алайда ишге тири джюрюш бергенин кёрюб, ол джыл огъуна Къарачай-Черкесияны эл мюлк министрини орунбасары этедиле. Андан бери кёб заман озмаса да Ижа улу джангы джетишимлеге ие бола, къуллугъун тыйыншлысыча толтура ишлейди.
Ол мени бла ушагъында бюгюнлюкде малчылыкъда, джерчиликде,  республикада орун алгъан болумну юсюнден былай хапар айтады.
«Малчылыкъда грант, субсидия халда кёб тюрлю программа барды. Ишлеб тургъан, джангы къуралгъан фермер мюлкле кърал болушлукъ табыб, ишлери алгъа барады. Бир къауумла къойларыны, тууарларыны, атларыны санын кёб этер джанындан болуб, агъачлы мал сатыб аладыла, экинчиле техникаларын джангыртадыла, къошларын, бауларын ишлейдиле, малларына къышха бичен, силос, мюрзеу хазырлайдыла. Керти фермерлени асламысы селекция-асыулу ишле бла кюрешеди. Аны малчылыкъда хайыр берлик баш ишлени бирине санайдыла.
Къарачай-Черкесияны малчылыгъыны продукциясыны асыулулугъу республикадан тышында да, Эресейде, тыш къраллада, белгилиди.
Статистика билдиргенден, республикада юч мингден артыкъ фермер мюлк барды. Миллиондан аслам ана къой тутулады. Ана къойлагъа кърал болушлукъ табдыра, джыл сайын 400-500 минг сом ачха беребиз. Эт берген тууар мал да 70 мингден асламды. Алагъа да кърал къарагъанлай, эс бёлгенлей турады. Тууар мал бла кюрешген фермерле да, болушлукъ табыб, къууанадыла.
Малны санын ёсдюрюр ючюн, кооперативлеге да ачха берилгенлей турады. Ай сайын эсеблеринден хапар бермеген ачха алмайды. Сёз ючюн, агъачлы мал бла кюрешген мюлкде 100 процент ёсюм болургъа керекди.
Юлгюге айтыргъа тыйыншлыланы арасында Зеленчук районда орналгъан «Зеленчукский» племпродуктор ОАО барды. Ол пекин тукъумлу бабушла бла кюрешеди.
«Хаммер» фирма къарачай тукъумлу агъачлы къойла тутады. Бу мюлк малыны агъачлылыгъы, саныны кёблюгю бла Эресей Федерацияда биринчи орундады.
Черкесскеде орналгъан «Нефтьагропром» ООО да белгили мюлклени бириди. Была сапран чабакъла бла кюрешедиле.
Гитче Къарачай районда «Племенной конный завод Карачаевский» ОАО къарачай тукъумлу агъачлы атла тутады. Дагъыда бардыла айтыргъа тыйыншлы ат, тууар, къой, чабакъ, чибин тутхан талай уллу мюлк.
Бусагъатда адамлагъа болушлукъ табдыра, он адамдан къуралгъан комиссия къараб, балл система бла, юйдеги грантланы кёб адамгъа бердик.
Энди адамлагъа болушлукъгъа этилген джоюмну бир кесегин къайтарыр ючюн, субсидия берилиб башланныкъды.  Бир ана къойгъа 200 сом боллукъду. Андан сора бир литр сют берген, къралдан болушлукъ болуб, 3 сом аллыкъды.
Бусагъатда этерик баш ишлерибизни бири - агъачлы малла бла толу кюреширикбиз. Кёб турмай къойлагъа бериллик ачханы бериб бошарыкъбыз. Ётдюрген сютюню къагъытын келтиргеннге да ачхасын бериб барлыкъбыз.
Аны тышында быйыл хар тууаргъа 200 сомгъа дери дотация боллукъду.
Мындан алда Астрахань шахарда кёрмючге бардыкъ. Анда Сторожевойдан Ижаланы Хызырны эчкиси хорлады. Комиссияны членлери анга сейирсиниб къарай эдиле. Къарачай тукъумлу эчки халкъны атын айтдырыб, медаль алыб къайтды. Андан сора Сторожевойда «Илкар» деген фирма джангы мюлк къурагъанды. Ол къарачай тукъумлу акъ джюнлю къойла бла кюрешеди. Аны эки къочхары да кёрмючде хорлаб алтын медалла алдыла.
Къарачай тукъумлу акъ къойла агъачлы тюлдюле. Къагъытларын Москвагъа ийиб, аланы агъачлы этер муратыбыз барды. Аны юсюнден ишле джюрюте турабыз.
Джерчиликни юсюнден айтсам, республиканы джеринде будай себиу толусу бла бошалгъанды. Элия (июль) айны ал джарымында мюрзеу джыйылыб башланныкъды. Бусагъатда техника, ангарла, заготконторала джарашдырыладыла.  Мюрзеуню асламысын берликле Къобан, Ногъай, Адыге-Хабль, Хабез, Абаза районладыла.
Къарачай-Черкес Республиканы Эл мюлк министерствосу быйылны биринчи кварталында джерчиликде районлада отчётларын берген бютеу эл мюлклеге да, гектар санына кёре, субсидия бергенди.
Къарачай-Черкесияда агропромышленность комплексге табдырылгъан кърал болушлукъ, аны ёсюмюне тири джюрюш береди. Хар фермер мюлк да ол затха энчи юлюш къошады», - дейди Ижаланы Хусей.
Республиканы табышлы адамлары, ишлерин эл мюлк санагъатда бардыргъанла, уллу агропромышленность комплекслени ишчилери, республиканы социал-экономика ёсюмюн кёлтюре къолларындан келгенни этедиле.
Лепшокъланы Хусеин
 
{jcomments}