Хапарлары кенгнге джайылгъан гёджебле Къарачайда бурундан бери да чыгъа келгендиле. Аллахны игилигинден, ол джаны бла бюгюн да къуру тюлбюз. Миллетибизни, республикабызны атларын саулай Джер юсюне айтдыргъан спортчуларыбыз да бардыла.

Армрестлингден дунияны юч кере чемпиону, ол спорт оюндан «Абсолютный чемпион мира» деген атха да ие болгъан, Россияны спортуну махтаулу устасы, КъЧР-ни махтаулу тренери Сарыланы Джашыуну джашы Руслан аллайланы бириди. Иги кесек джыл болады кеси да тренерликни бардыргъанлы. Бусагъатда Къарачай шахарда сабий-джаш тёлю спорт школну директоруду, къолунда онла бла джашчыкъла юренедиле.

Руслан «Дунияны чемпиону» деген атны алгъанлы быйыл 25 джыл толады. Ол атха Къарачай-Черкесияда андан алгъа киши тыйыншлы болмагъанды. Ол затны эсге тюшюре, мындан алда «Къарачай» газетни корреспонденти Ёзденланы Якъуб аны бла къысха ушакъ этгенди.

- Руслан, спорт бла сабийлигимден кюрешеме деген эдинг бир интервьюда. Къалай келген эдинг армрестлингге, неден башлагъан эдинг?

- Алайды, сабийликден огъуна тырмаша эдим спортха, 1984-чю джыл тренерле Къочхарланы Казбек бла Гюрджюланы Сагъит джашагъан элиме, Терезеге, келиб, сёлешиб, мени бери, Къарачай шахаргъа, чакъырыб, эркин тутуш бла кюреширча болум къурагъан эдиле. Казбек ауушханды (джандетли болсун), Сагъит а Къумушда бюгюн да тренер болуб ишлейди. Интернатда джашаб, аскерге баргъынчы талай джылны Сагъитни къолунда, айтханымча, эркин тутуш бла кюрешген эдим. Аскерден къайтханымдан сора, кёб турмай къол тутушха юрениб башлагъан эдим. 1991-чи джыл Москвада къол тутушдан бардырылгъан ачыкъ чемпионатда командабыз алчы болгъан эди, мен да хорлаб къайтхан эдим. Ол кёзюуледе Къарачай шахарда Багъатырланы Абу-Хасан, Хапаланы Борис, мен «Алан» деб клуб ачхан эдик. Андан сора армрестлингден тренерим Багъатырланы Абу-Хасан болгъанды. Ижаланы Хабибни да кёбдю менде къыйыны…

- Аллында тутуш бла кюрешиб, армрестлингге артда кёчгенсе сора. Мен эшитгеннге кёре, бир кёзюуде миллет тутушдан Шимал Кавказны абсолютлу чемпиону да болгъан эдинг. Тутуш бла армрестлингни бир-биринден башхалыгъы (ауурулугъу, дженгиллиги) неди?

- Хар бирини кесини лагъымы, кесича амалы барды, эбин билиб, къошакъла да эте бармасанг, санынгы анга кёре ишлетмесенг, асыры джетишимли болаллыкъ тюлсе спортну къайсы тюрлюсюнде да.

- Биринчи кере уллу, магъаналы эришиуге къайда къошулгъан эдинг?

- 1991-чи джыл Калининградха баргъан эдик Россияны чемпионатына. Бир къолум бла экинчи, ол бир къолум бла да биринчи орунланы алыб келген эдим. Ай медет, ол джылда дунияны чемпионатына барыргъа ачха табылмай къалгъан эди. Калининградда мен хорлагъан джаш анда биринчи орунну алгъан эди. Андан сора 1992-чи джыл Японияда дуния эришиулеге къошулуб, тёртюнчю орунну алгъан эдим. 1995-чи джыл а Москвада биринчи оруннга ие болгъан эдим. Хар джыл сайын дунияны, Европаны чемпионатлары бардырылгъанлай турадыла – армрестлингни адетиди, традициясыды ол.

- Армрестлинг деген спорт оюн бла кюрешген адамны кесине не хайыр береди, несине джарайды?

- Халинги, къылыгъынгы бир кебге джыяды, бютюн да ёсюб келген джаш адамчыкъланы, орусча айтсакъ, «закаливает характер», аман къылыкъланы къойдурады. Сёз ючюн, тютюн тартыргъа, чагъыр ичерге тырмашхан сабийле аны къоймай болмайдыла. Ичкиге, наркоманиягъа, хаулеликге къаршчы кюреш бардырыуда спорт, бютюн да бек тутуш, армрестлинг дегенчала, кючлю сауут болгъанларын билесиз. Ала бла байланнган адам, сюйсе, сюймесе да, кесин тыйыншлысыча тутаргъа керек болады. Алай демек, адебге-намысха, адамлыкъны шартларын тутаргъа, Аллахны, адамны таныргъа юретирге кюрешебиз неден да алгъа. Мени кесими устазларым, сёз ючюн, Багъатырланы Абу-Хасан, башында сагъынылгъан бирси джашла алай юрете эдиле, ол джанына уллу эс бёле эдиле…

- Къысхасы, спорт сени джашауунгду, дерге боллукъмуду?

- Спорт мени джашауум тюлдю, джашауума болушхан затды. Джанымы тазаларгъа, санымы чыныкъдырыргъа мадар берген аллай бир кючдю. Ёсюб келген тёлюню юретиуню бек ашхы мадарыды ол. Ансы, тюнюнг-тюшюнг да къуру ол болуб къалса, фанат болуб да кетерсе. Адам бир зат бла бек кюрешсе, ол аны дини болуб къалады. Фанатизм а кесигиз билесиз, динде да джарамайды.

- Уллу эришиуледе бола, дунияны кёб аулагъанса, Руслан. Джуртунга - элинге, къралынга - тансыкъ болуб къайтыучан болур эдинг?

- Айхай да, къайры барсам да, къайда джюрюсем да, джуртум, элим, джерим джюрегимден кетмегендиле. Джашагъан къралымы, республикамы, миллетими сыйларын чыгъарыргъа керекбиз деген сезим кюч-къарыу бергенлей тургъанды. Кёлюм бла айтама. Мен юретген сабийлеге да аны сингдирирге кюрешеме.

- Сабийле дегенлей юйдегинг болур, Аллах айтса?

- Юйдегилиме. Сыйыгъыз мийикде болсун, бир къыз ёсюб келеди.

- Аны къаллай адам болурун излейсе?

- Ийманлы болурун излейме. Керти ийманы болса, насыбы да боллукъду... Ушагъыбызны темасына къайтайыкъ.

- Бусагъатда сени къолунгда онла бла джашчыкъла юрене турадыла. Сохталарынгдан иги джетишимле болдургъанла бар болурла?

- Бардыла. Чомаланы Арсен дунияны чемпионуду, Сарыланы Ильяс Европаны чемпионуду, Ёзденланы Умар студентлени арасында дунияны чемпионуду, Гыдыйланы Руслан ёсюб келген джашчыкъланы арасында Эресейде биринчи орунну алгъанды. Бусагъатда бир сохтам, Мамхягов Марат, Эресейни джыйым командасыны къурамында Европаны, дунияны чемпионатына хазырлана турады.

- Спорт школунга сабийлени алгъан сагъатда къаллай джорукъ бла сайлайса аланы?

- Тюз юйдегиде чыныгъыб ёсген сабийлени алабыз. Миллетине, башха затына къарамайбыз. Республикан эришиуле этиученбиз кёзюу-кёзюую бла. Алада ол джашчыкъла кеслерин иги джаны бла кёргюзюб башлайдыла.

Спортну юсю бла бирикген сабийле тамбласында миллет айырлыкъ тюлдюле, элин, джерин сюе да билликдиле. Башында да бир сагъындым, мени баш борчум спортха юретиу тюлдю, адам болургъа юретиудю. Адамлыгъы болмагъан спортчу болаллыкъ тюлдю.

- Бусагъатда сеннге болушхан спонсорларынг бармыдыла?

- Спонсор деб кескин айтырча тюлме. Ёзге айтыргъа излегеним: бюгюнлюкде кърал джанындан хайт деб болушлукъ табабыз. Спортха властны къарамы бусагъатда иги джанына тюрленнгенди. Аны биз мында да, Къарачай шахарда, сезебиз.

- Сау бол, Руслан. Айтыр хапар кёб болур, аны бир газет материалгъа сыйындыраллыкъ тюлбюз. Мындан ары да ишингде Аллах онг берсин.

- Аллах разы болсун.

 
{jcomments}