Малны сойгъанда къарачайлыла, малкъарлыла аны бир затын да зыраф этмегендиле. Ушхолу, сёсю деб неге айтылгъанын билмегенле бюгюнлюкде джаш адамланы араларында къой эсенг, тамадалада да тюбейдиле. Ушхолу деб малны ичине (ёпкеси, баууру, джюреги, ичегиси, бюреги, къара ичегиси) айтадыла. Аланы хар бирин да таб джарашдырыб, ашла хазырлагъандыла. Сёсю уллу магъанасы болгъан зат тюлдю, алай болса да халкъда джюрюгенди. Джёрмеден артыкъ къалгъан къара ичегини ариу сыгъыб, тёгерек чулгъаб биширгендиле. Сёсю деб анга айтхандыла. Ийнек къозлагъандан сора аны юч кюнню ичинде сауулгъан сютюн къайнатыб, ырпыс этгендиле. Аны туз да себиб ашагъандыла.
Алгъын боза эте, къара сыра сюзе билмеген айыб болгъанды. Бусагъатда уа ол да къала барады. Ол болмаса уа, ичер зат табылмаз дегенле да чыгъарла. Алай а иш анда тюлдю. Мени оюмума кёре, бюгюнлюкде сатылгъан осал аракъыны ичиб, онгсуз болгъандан эсе, боза джюз кереге да игиди. Бюгюнлюкде бозаны джарашдыра билгенле эллерибизде джокъну орнундадыла. Ол а миллетибизни энтда да бир энчилиги тас бола баргъаныны юсюнден айтады.
Энди мен сизге хуппегини юсюнден къысха айтыргъа сюеме. Ата-бабаларыбыз аны джылылай ичгендиле, не ючюн дегенде, аны дарманлыгъы барды. Къарыны, ичегилери (ичи къатыб) ауругъанла, ётлеринде, бюреклеринде юзмез неда ууакъ ташчыкъла болгъанла аны энчи хайырландыргъандыла. Сёз ючюн, ол юзмезден бла ташладан адамны ичин тазалагъанды. Халкъда, ойнаб, бир-бир тукъумлагъа «Хуппегичилары» деб да айтхандыла. Бюгюнлюкде аны тюкенде, дарманча, сатханларына кесибиз шагъатбыз.
Кёчгюнчюлюк джыллада, Орта Азияда, болгъан бир затны юсюнден айтайым. Быллым элде джашаб, кёб болмай ауушхан (джандетли болсун) Ёзденланы Уммолат бир кере меннге: «Хуппеги неге джарагъанын билемисе?» – деб сорду. Мен анга джууаб табалмадым.
Ол а: «Ахшы джаш, аны бла адыр джуусала, бир эслеб къара ол аны къалай ариу этгенине. Сора аны къаллай хайыры болгъанын машинаны радиаторуна къуйсанг да кёрюрсе», – деди. Мен ол затланы бир чыганлы тенгиме айтама. Ол да, сейирге къалыб, радиаторгъа хуппеги къуяды. Бир бёлек кюнден ачыб къарасакъ а, машинаны мотору, радиатору да тазаланыб, чыммакъ болуб тура эдиле. Кертиси бла да, ол бек сейир болумду.
ТОЛГЪУРЛАНЫ
Бекмырза
Бекмырза
{jcomments}
