Халкъны хазнасыны кючюн джая атларын иги бла кенгнге белгили этгенле аз тюлдюле. Къарачайны аллай онглу уланларыны бириди Ёзденланы Манафны джашы Мурат. Ол 1975-чи джыл Манафны адеб-намыс уя салгъан огъурлу юйдегисинде туууб ёсгенди. Къарачай шахарда орта школну бошагъандан сора, аскерге барыб, сыйлы борчун махтау бла толтуруб къайтханды. Кёб джылланы милицияны къуллукъчусу болуб ишлеб тургъанды. Халкъына джарар джанындан кёб ашхы зат этгенди.
Къарачай тукъумлу итлени, Къарачайны ата-бабадан келген хазнасын, ызына къайтарыргъа излеб сабий заманындан тири кюрешгенди. Селекцияны джолунда кёб тюрлю иш бардыргъанды. Итлени бир-бирине къошуб, къанны тазалай, къарачай халкъ кёчгюнчюлюкге дери тутхан таза къанлы къарачай тукъумлу итлени къураб кюрешеди. Ол замандагъы къарачай самырны (кавказский волкодав) джангыртады, къурайды.
Итле тутхан хар адам къарачай тукъумну иги этер джанындан ишлейди.

Муратны къачда бардырыллыкъ бютеудуния ит спорт эришиулеге къошаргъа излеген къарачай самырыны аты «Джигитди». Айтылыб тургъан экинчи ити «Белкады». Ол эки айдан кючюкле табарыкъды. Ала спортдан сора да, халкъгъа къуллукъ эте, кёб затха джарарыкъдыла. Сёз ючюн, юйню сакъларыкъдыла, къошда турлукъдула. Бёрюледен, башха джыртхыч джаныуарладан малны къорууларыкъдыла. Аланы халилери, нелери да башхаладан бир тюрлюдюле. Кючлюледиле, тёзюмлюледиле, рахатдыла. Муратны итлери да аллайладыла. «Джигитни» ауурлугъу 70 килограммды. Мийиклиги 75 сантиметрди. Къоркъа билмейди, не тукъум сермешге да таукел кириб, джанын-къанын аямай талашырыкъды.
Кёб итле къоркъгъан этедиле, бизникиледе аллай джокъду. Аны джерине келген къаллай джаныуаргъа да биринчи чабарыкъды. «Джигит» алкъын джаш итди - июлну 26-да анга тёрт джыл толады. Алай болса да, бек кючлю, акъыллы итди.
Къарачай итле бла кюрешген хар адам, алагъа кёб къыйын салады, кёб джоюм этеди. Сабийни ёсдюргенча, гитчелигинден алай къараб, уллу болса да, ашын-сууун табдырыб, ариу айтыб, чыныкъдырыб, спорт оюнлагъа, башха затлагъа юретеди.
Халкъыбызны бу хазнасы ёсе, кюч ала барады. Муратча къаджыкъмай кюрешген джашларыбыз кеслерини, миллетибизни атын да узакъ джуртлагъа белгили эте, сый бла айтдырадыла.
Къарачай тукъумлу, таза къанлы итлерибизни не тюрлюсю да кёб болсун. Ала керек кюнде халкъны джарлылыгъына, джумушуна джарагъан багъалы хазнабыздыла.

Лепшокъланы Хусеин.