Адам улу джамагъат болуб джашаб тебрегенли аны джашаууну бир шарты болуб бошагъанды дунияны не къадар терен билиу, ангылау.
Ол зат бирледе ачыкъ кёрюнюб турады, бирсиле уа алай уллу берилиб да кюрешмейдиле аллай излемге. Мен оюм этгенден, педагогну усталыгъы кеси окъутхан сохталаны билим алыргъа тырмашыуларын андан да уллу эте билиудеди. Дерс бериуню не тюрлюсюнден да эм джараулу, тыйыншлы джоругъун сайлаб, аны эки джаныны излемлерине да келиширча хайырландыра билиудю. Аллай терен фахмулу, къайгъырыулу устазлагъа «Аллах терен фахму бергенле» дейдиле. Педагогну психология джаны бла билими, болуму да аны ишинде уллу магъаналары болгъан шартладыла. Ол зат устаз бла сохтаны араларында байламлылыкъны – бир-бирлерин сыйлай билиу бла разылыкъ танытыуну - юсюнде ачыкъ танылыб къалады. Устаз сохтаны уллу кёллюлюгю бла сындырмай, аны билим алыууна къайгъырыб, болушуб кюрешсе, сохта да устазыны сыйын аллай бир мийикде тутады, багъалы кёреди, кеси да окъургъа бек тырмашады.
Даутова Раиса Келендиковна аллай асыулу адамланы, юлгюлю устазланы бири эди. Ол Къобан ногъайланы ичинде биринчи тиширыу устаз эди. Белгили ногъай джазыучу Суюн Капаев кесини «Тандыр» («От джагъада») деген чыгъармасыны баш героюн Раиса Келендиковнаны юлгюсюнде къурагъанды дерчады.

Раиса 2 джыл болгъан заманында анасыз къалады. Атасы экинчи кере юйленеди да, Раисагъа эгешчикле, къарнашчыкъла тууадыла. Алай бла Раиса уллу юйдегиде ёседи. Гитче эгечи Зайрат бла къарнашчыгъы Магомед да, уллула болгъанларында, устазлыкъ ишни сайлайдыла.
Раиса Келендиковнаны къаллай адам болуб ёсерине аны анасыны атасы, Атуов Ислам афендини, кёб къыйыны киргенди. Ол кесини заманына кёре билимли, дин ахлу адам болгъанды, элчиле аны сыйын кёргендиле. Оракъ элни (бусагъатдагъы Эркин-Юртну) джамагъатыны билим алыууну ал атламлары аны аты бла къысха байламлыдыла, дерге боллукъду.
ХХ-чы ёмюрню ал джылларында ол эл межгитни къатында медресе ачыб, сабийлени араб тилде окъутуб тебрегенди. Алагъа таза динибизни, тарихибизни, тергей билиуню мадарларын, араб тилни юретгенди. Къарт атасыны болушлугъу бла Раиса да араб тилге юренеди, окъуй, джаза биледи.
Эл школда 7-чи классны тауусхандан сора Раиса, Черкесскеде педагогика училищеге киреди да, аны 1938-чи джыл айырмагъа тауусады. Андан сора аны урунуу джолу кеси окъугъан эл школда гитче классланы окъутуу бла башланады. Отуз джылдан аслам заманны ичинде ол, кёб тёлюню окъутуб, джашау джолгъа чыгъаргъанды. Элчилеринден уллу сый, бюсюреу табханды. Элчи къартла аякъ юсюне сюелиб, сый бере, тутхандыла аны къолун.
Раиса Келендиковна джашлай огъуна баш иесиз къалгъанды. Джашы Якуб бла къызы Муратханны джангыз кеси ёсдюргенди. Ала да уллу болгъанларында, аналарыча, устазлыкъ ишни сайлагъандыла.
1991-чи джыл, 75 джыл болуб, Раиса Келендиковна инсультдан ёлгенди. Махтаулу устазны сыйлы аты ол окъутханланы эмда элчиле бла танышларыны, шохларыны эслеринде къалгъанды.

Найманова Муратхан.