Байрым айны 26-да Эресей Федерацияны Президенти Владимир Путин Къарачай-Черкес Республиканы Башчысы Темрезланы Рашид бла тюбешгенди. Темрезланы Рашид Президентге республиканы социал-экономика ёсюмюню юсюнден хапар айтханды.
Владимир Путин бла Темрезланы Рашидни ушакъларын окъуучуларыбызгъа теджейбиз. Владимир Путин: Материаллагъа къарагъанма. Былай алыб къарасакъ, республикада болум маджалды. Промышленность производство ёсюм алыб барады, эл мюлк продукция да кёб санда чыгъарылады. Ишсизликни дараджасы да азайгъанды – 5 процентге дери. Алай болса да, ишсизликни бютеу къралда дараджасындан эки кереге кёбдю. Алай а азайгъаны кёрюнюб турады.
Эс бёлюнюрге тыйыншлы ишле да аз тюлдюле. Нек эсе да, сизде къурулуш санагъат акъырын джюрюш бла барады.
Темрезланы Рашид: Владимир Владимирович, РФ-ны Правительствосуну Председателини орунбасары Марат Хуснуллин оператив штабны кенгешин бардыргъан кёзюуде эсеблени чыгъаргъан эдик. Адам башына квадрат метрлени хайырланыугъа бериу бла биз тёрт неда юч эм иги регионну тизимине киребиз.
Бизде ИЖС (индивидуальное жилищное строительство) кёб фатарлы юйлени ишлеуден эсе кёб болгъаны белгилиди. Алай а кёб фатарлы юйле бла да ёсюм алыб барабыз – хар адам башына бирер квадрат метр джетеди. Энтда айтыргъа излегеним: сизни «Социальная догазификация» деген программа бла байламлы оноуугъуз да юйле ишлеуге уллу юлюш къошады. Нек десегиз, адамла газны хакъсыз тартдырадыла, алай бла ол юйлени да санайбыз. Ол кёргюзюмлени Росстат билдиреди.
Владимир Путин: Инвестицияла бла болум а къалайды?
Темрезланы Рашид: Инвестицияла да 18 процентге ёсгендиле, энтда ёсюм ала барадыла. Мен сизге алгъаракълада билдирген эдим, юч джылны ичинде биз юч мингден артыкъ иш орун къураргъа излейбиз деб. Ол джумушну да толтура кетгенбиз.
Владимир Путин: Хо, ол кёрюнюб турады. Ашхы. Андан сора да не затха эс бёлюрге излейсиз?
Темрезланы Рашид: Юйдегини джылын бардырыу бла байламлы оноуугъуз ючюн разылыгъымы билдирирге излейме. Сиз белгилеген эмда регионал дараджада юйдегилеге этилген болушлукъ мадарла бла байламлы штаб къурагъанбыз. Биринчиси, бизде хар ючюнчю юйдеги кёб сабийлиди. Бир юйде юч тёлю джашаргъа боллукъду: къарт атала-анала, туудукъла, сабийле. Адам эм кёб джашагъаныны дараджасы бла республика (продолжительность жизни) Эресей Федерацияда алтынчы орундады. Сёзсюз да, ол затда пандемия да ыз къойгъанды. 2030-чу джылгъа адамны джашауу 80 джылдан атларгъа керекди деген бегимигизге кёре биз РФ-ны Правительствосу бла иш бардырабыз. Ол джаны бла да уллу кёргюзюмлеге джетерикбиз деб ышанама.
Владимир Владимирович, Юйдегини джылы бла байламлы бизде кёб болушлукъ мадар барды. Аланы арасында спецоперациягъа къошулгъанланы юйдегилерине да эс бёлюнеди. Аскерчилеге, аланы юйдегилерине болушлукъ этерге джораланнган фонд бла да къысха байламлылыкъда ишлейбиз. Аскерчилерибиз спецоперация баргъан джерде джигитлик танытадыла. Аланы юйдегилерин таныйбыз, не кереклилерин да билебиз. Биз алагъа терк халда къарайбыз.
Владимир Путин: Ол бек магъаналы джумушду. Анга кесигиз кёз-къулакъ болуругъузну излейме.
Темрезланы Рашид: Ёлген аскерчилени юйдегилери бла кесим тюбешгенме. Алай бла хар юйдегини билебиз, кишини да унутмайбыз. Ишни эсебде тутабыз.
Владимир Путин: Луганск Халкъ Республиканы Старобельск району бла байламлылыкъны ёсдюремисиз?
Темрезланы Рашид: Хо. Мен «подшефная территория» дегенни джаратмайма. Ол иш джюрютген нёгерибизди.
Владимир Путин: Шохлукъ джюрютгенле дерге да боллукъду.
Темрезланы Рашид: Хо, алайды.
Владимир Владимирович, «Саулукъ сакълау» миллет проект ючюн сизге энчи разылыгъымы билдирирге излейме.
Владимир Путин: Поликлиника?
Темрезланы Рашид: Хо, поликлиника.
Миллет проектлени тамалында 2018-чи джылдан бери 486 объект ишленнгенди. Ол джаны бла мындан ары да тири ишлерикбиз. Мындан алда тюбешгеникде, республикабызда джангыз бир драмтеатрыбыз барды да, анга реконструкция этерге кереклисин айтыб, болушлукъ этеригизни тилеген эдим. Республикан аралыкъ он джылны театрсыз тургъанды, ол джараусуз болгъаны амалтын джабылгъан эди. Быйыл РФ-ны Правительствосу бла аны къурулушун башларыкъбыз. Республикагъа ол магъаналы ишди. Аны ючюн сизге бюсюреу этеме.
Бу Джаш тёлю хунерликни инновацион аралыгъыды.
Владимир Путин: Ол къайда орналады?
Темрезланы Рашид: Черкесск шахарда.
Школлагъа тамамлы ремонт этиу бла байламлы программа ючюн сизге энтда бир кере разылыгъымы билдиреме. Биз 45 школгъа ремонт этгенбиз. Сабий садланы юсюнден айтсакъ, 12 сабий садха тамамлы ремонт этерге деб кесибизни бюджетден быйыл 200 мелиуан сом бёлгенбиз. Республикада 3 джылдан 7 джылгъа дери эмда 3 джыллары толмагъан сабийлеге сабий садлада орунла толу джетедиле.
Владимир Путин: Алай а, сабий садла бла толу баджарылмагъансыз да.
Темрезланы Рашид: Огъай, толу баджарылыббыз. Бир-бир джерледе сабийлени башха эллеге джюрютедиле. Владимир Владимирович, мадар бар эсе, школланы тамамлы ремонтуча джангы программа къуралса иги эди.
Владимир Путин: Сабий садланы юсю бла?
Темрезланы Рашид: Хо, сабий садлагъа да ремонт керекди.
Владимир Путин: Ашхы. Правительствогъа аны юсюнден терк билдирирме. Республиканы ёсюм алыб баргъаны кёрюнюб турады.
Лыжалада уа учамыдыла?
Темрезланы Рашид: Учадыла. Къарачай-Черкесиягъа эки мелиуан адам келиб солугъанды.
Владимир Путин: Ол иги кесекди.
Темрезланы Рашид: Хо.
Владимир Путин: Бусагъатда уа?
Темрезланы Рашид: Бусагъатда сезон барады, къар да барды, адамла лыжалада учадыла. Бусагъатда веб-камерагъа къарагъанма да, адамла учадыла, бизде Архызда ингирде да учаргъа болады.
Владимир Путин: Джоллада чыракъла бармыдыла?
Темрезланы Рашид: Эки джолну чыракъла джарытадыла. Адамла ингир сайын сабийлери бла чыгъыб учадыла.
Владимир Путин: Хауа болум иги болса, бютюн да аламат!
