Халкъыбызны онглу адамларыны бири Хубийланы Османны, Къарачай-Черкесияны халкъ джазыучусуну, джашау джолу, чыгъармачылыкъ иши юлгюлюдю.


Осман 1918-чи джыл байрым айны 17-де, кюмюш Къобанны бойнунда, Огъары Тебердиде Ахьяны халкъны ашхы адетлерин тутуб джашагъан юйдегисинде туугъанды. Аны сабий заманындан джюрегинде ариулукъгъа сюймеклик уяланнганды. Хубийланы юйлеринде халкъ джырла джырланнганлай, таурухла, назмула айтылгъанлай, тепсеуле болгъанлай тургъандыла. Ала бла тёгерекде табигъатны сейирлиги ол затха энчи юлюш къошхандыла. Хубийланы Ахьяны ашхы юйдегисинден бизни халкъгъа юч фахмулу поэт чыкъгъанды. Осман Къарачай-Черкес Республиканы халкъ джазыучусуду, Магомет белгили поэтди, прозаикди, педагогика илмуланы кандидатыды, Назир Къарачай-Черкес Республиканы халкъ поэтиди. Ала ючюсю да чыгъармачылыкъда бизни республиканы, бютеу Кавказны да джарыкъ джулдузларыдыла.
Осман Огъары Тебердиде ёсгенди. Эл школну тауусуб, Къарачай шахарда рабфакга окъургъа киреди. Ол школда окъугъан заманындан назму джазыб башлагъанды. Он джыл болгъан джашчыкъ табигъатны ариулугъуну юсюнден назмула джазыб, суратла салыб тургъанды. Анга биринчи устазлыкъ этген поэт Акъбайланы Исмаил (Чокуна афенди) болгъанды.
1934-чю джылдан башлаб, таулу джашчыкъны назмулары «Къызыл Къарачай» газетни бетлеринде таймаздан басмаланадыла. 1936-чы джыл «Комсомол джырла» деген биринчи назму китабы чыгъады. Анда джуртха, партиягъа, комсомолгъа, халкъланы арасында шохлукъгъа, къарнашлыкъгъа аталгъан назмула бардыла. Арадан эки джыл озуб, джаш поэт СССР-ни Джазыучуларыны союзуну члени болады. 1939-чу джыл аны Къарачайда граждан къазауатны юсюнден «Абрек» деген повести джыл джарымны ичинде газетни бетлеринде басмаланыб турады. Ол джыл аны Василий Торпецкий кёчюрген «Могила партизана» деген поэмасы Ставрополда чыкъгъан альманахда басмаланады.
1940-чы джыл байрым айдан башлаб, Осман Польша джанында чекни сакълагъан 445-чи атыучу полкну комиссарыны орунбасары болады. 1941-чи джыл никкол айны 22-ден башлаб, Хубий улу Уллу Ата джурт къазауатны ачы отларыны ичинде айланнганды, Дубно шахардан узакъ болмай баргъан урушлада душман бла сермеше тургъанлай ауур джаралы болуб, госпиталда джатханды. Аны юсюнден Осман бла бир полкда къуллукъ этген Иван Никитин «День республики» газетде джазгъанды. Иги болгъанында, ол дагъыда фронтха кетеди.
1943-чю джыл къыркъаууз айда аны бир джарасы ашланыб, юйге келеди. Бир кесекден ызына, фронтха, кетерге деб тургъанлай, абыстол айны 2-де къарачай халкъны кёчюрюб иедиле.
Аны юй бийчеси эки гитче сабийчиги бла Къазахстанны Джамбул областына тюшеди. Поэт кеси уа Къыргъызстанны Фрунзе областына.
Кёчгюнчюлюкню 14 джылыны ичинде Осман Къыргъызстанны Сокулук районуну Белогорка элинде орта школну завучу болуб ишлегенди. Районну 19 школуну орус тил бла адабиятдан устазларыны бирлешлигини тамадасы болуб тургъанды. Облонону штатдан тышында инспектору къуллукъну да толтургъанды. Ол джыллада да Осман назму джазгъанын тохтатмагъанды. Анга Къыргъызстанда джазылгъан, басмагъа хазырланнган «Заман» деген назму китабы шагъатлыкъ этеди. Андан сора да Къыргъызияны Джазыучуларыны союзуну консультанты болгъанды. Алайды да, ол кёчгюнчюлюкде да джазгъанын тохтатмагъанды, чыгъармачылыкъ ишини дараджасы мийикден мийикге чыгъыб баргъанды.
Османны 1956-чы джылны аягъында Кавказгъа чакъырадыла. Ол, «Къызыл Къарачай» газетде маданият бёлюмню тамадасы болуб, 10 джылны ишлейди. Андан сора 20 джылны Къарачай-Черкесияны Джазыучуларыны союзуну председатели болуб ишлегенди. Бютеу да Хубийланы Осман 22 китабны авторуду. Аланы арасында Уллу Ата джурт къазауатны юсюнден «Аманат» роман-трилогиясы. Стамбулгъа кёчген къарачайлыланы юслеринден «Ассы» деген романы, «Джукъусуз кечеле», «Дерт» деген повестлери, «Блей» деген поэмасы, кёчгюнчюлюкню юсюнден «Барамта» деген хапары дагъыда башхала бардыла. Ол къарачай-малкъар адабиятны классигиди. Аны джазгъанлары Къарачай-Черкес, Къабарты-Малкъар, Чуваш республикаланы школларында, баш окъуу билим берген заведениелеринде окъуладыла.
Хубий улу къарачай тилге кёб уллу поэтни чыгъармасын кёчюргенди. Аланы арасында А. Пушкин, Т. Шевченко, Ю. Лермонтов, В. Маяковский, А. Чехов, Ш. Руставели, К. Хетагуров, А. Кешоков дагъыда башхала бардыла.
Анга «Къарачай-Черкес Республиканы халкъ джазыучусу» деген сыйлы ат аталгъанды. Хубий улуну джамагъатны арасында сыйы мийик болгъанды. Ол джаш тёлюню ариу халиге юретиуню кесине баш борч этиб джашагъанды. Джашла бла къызланы халкъны ашхы адетлерине, адебге, намысха, шохлукъгъа чакъыргъанлай тургъанды. Аны тили акъыл, къанатлы сёзледен толу эди. Композиторла аны 50 назмусуна макъам салгъандыла. «Карачаево-Черкесия моя» деген джыры Бютеуэресей конкурсда ёчлю орунну алгъанды.
Кърал аны къыйынына сый бере, Хубийланы Османны Уллу Ата джурт къазауатны II-чи дараджалы, Халкъланы шохлугъуну, «Хурмет Белгиси» орденле, 10 медаль бла саугъалагъанды.
Хубийланы Осман уллу адамлыгъы, ишленмеклиги болгъан инсан, халкъына, Джуртуна халал къуллукъ этиб джашагъанды. Миллетибизни аллай керти адамларын тёлюле унутурукъ тюлдюле.

Лепшокъланы Хусеин.

 
{jcomments}