Совет Союзну джылларында джашауда амалсыз керекли усталаны хазырлаугъа уллу эс бёлюне эди.

Аллай устала артыкъ да бек  эл мюлкге керекли бола эдиле да, къуру баш билимлери болгъан усталаны хазырлагъан бла къалмай, орта усталыкълары болгъан зоотехниклени, агрономланы, ветеринарланы, бухгалтерлени да хазырлаучан эдиле. Бизни автоном областда мюлклени саны 50-ден аслам эди да, башында айтханыбызча, орта усталыкълары болгъанла, баш билимлери болгъан усталагъа бойсуна, мюлклени бёлюмлеринде, бригадаларында уруна эдиле. Аллай усталаны Къобан районда «Кавказский» совхоз-техникум, Гитче Къарачай районда да «Первомайский» совхоз-техникум хазырлаучан эдиле. Совет Союз чачылгъанында, чынг алгъа «Кавказский» совхоз-техникум чачылды. «Первомайский» совхоз-техникум да чачыллыкъ болур эди, аны къысха заманны ичинде «Механико-технологический колледжге» бурмасала. Бурдула да, ол 2022-чи джылгъа дери ишлеб турду, ол джыл а аны орнуна Къарачай-Черкес медицина колледжни филиалы ачылды. Медицина колледжни филиалы Первомайскийде нек ачылды? Бу эмда башха сорууланы «Къарачайны» корреспонденти Къобанланы Махмут медицина колледжни Первомайскийде филиалыны тамадасыны борчун толтургъан Мекерланы Тамарагъа, Магомедни къызына бергенди.

- Мен орта усталыкъ берген профессионал окъууда ишлегенли 32 джыл болады, - дейди Тамара. – 2000-чи джылдан бери уа «Первомайский аграр колледжде» ишлейме. Директорну орунбасары болуб да тургъанма ахыр кюнлеге дери. «Эресей Федерацияны орта усталыкъ берген профессионал окъуууну сыйлы къуллукъчусу» деген атны да джюрютеме.
«Первомайский» совхоз-техникумгъа ишлерге джарашханымда, аны директору Ёзденланы Илиясны джашы Аскер эди. Ол директорлукъдан кетгенинде, аны орнуна Боташланы Хусейни джашы Владимир келиб, талай джылны мюлк-окъуу предприятиеге башчылыкъ этиб турду. Бу арт джыллада уа техникумну директору Гочияланы Аубекирни джашы Ахмат эди. Ючюсю да ишлерин билген, къайгъырыулу тамадала эдиле.
Башында айтханыбызча, къралгъа орта билимлери болгъан эл мюлк устала керекли болмагъанларында «Первомайский» совхоз-техникумну «Механико-технология колледжге» бургъан эдиле. Иги кесек заманны орта усталыкълары болгъан юристлени, бухгалтерлени, экономистлени дагъыда башха усталаны хазырлаб турду колледж. Быйыл элия айны 27-де эки джыл толлукъду Черкесскеде медицина колледжни филиалы Первомайскийде ишлеб башлагъанлы.
Бизни окъуу заведениеден узакъ болмай, джолну бирси джанына дагъыда бир «Механико-технология колледж» барды да, анда окъугъан джашчыкъла бла къызчыкъла бизни студентлерибиз алгъан бир къауум усталыкъланы аладыла да, ол сакъланнганы себебли, студентле бла устазла ары кёчгендиле да, окъууларын эмда ишлерин анда бардырадыла.
Къарачай-Черкес медицина коллледжни филиалы Первомайскийде ачылгъаны игими, аманмы болгъанды? Ачылгъаны иги болгъанды деб, ачыкъ айтама. Бусагъатда къайда да орта билимлери болгъан медицина къуллукъчула джетишмейдиле. Медсестрала, фельдшерле, фармацевтле азлыкъ этедиле да, филиалда юч бёлюм ачылгъанды.
- Хар бёлюмде ненча студент окъуйду? Филиалгъа къайсы классланы бошагъанланы аласыз? Къайдан келиб окъуйдула джашчыкъла бла къызчыкъла?
- Биринчи бёлюм медсестраланы хазырлайды. Анда 75 джашчыкъ бла къызчыкъ окъуйдула. Экинчи бёлюм орта билимлери болгъан фармацевтлени хазырлайды да, ол бёлюмге 25 студентни алгъанбыз. Ючюнчю бёлюм багъыу бёлюмдю, анда 25 джашчыкъ бла къызчыкъ окъуй турадыла. Окъуй тургъан студентлени арасында къызчыкъла кёбдюле.
Черкесскеде медицина колледжни филиалына тогъуз, онбир классны бошагъанланы алабыз. Тогъуз классны бошагъанла юч джыл чакълы, онбиринчи классны бошагъанла да эки джыл чакълы бирни окъурукъдула. Филиалда асламысына Гитче Къарачай районну эллеринде джашагъан джашчыкъла бла къызчыкъла окъуйдула. Къарачай, Зеленчук районладан келиб окъугъан студентле аздыла. Башха районладан келиб, аслам студент окъурукъ да болур эди, филиалны общежитиеси болса. Ол а джокъду. Тышындан келиб окъугъанланы бир къауумлары джууукъларында джашайдыла. Джууукълары болмагъанла уа, хакъ тёлеб биреуню юйюнде джашаргъа керек боладыла.
Окъуу заведениени мекямы эки этажлыды: кабинетлери эркиндиле. Совет Союзну джылларында ишленнген мекямды. «Первомайский» совхоз-техникум болгъан джыллада бу мекямгъа 500-ден аслам окъуучу сыйына эди. Бюгюнлюкде филиалда 200 студент окъуйду. Студентле стипендия аладыла. Бара-баргъан заманда студентлени саны аслам боллугъуна сёз джокъду.
- Материал-техника базасы къалайды?
- Материал-техника базасы бир да игиди. Бизге дери мюлк-окъуу заведениени мекямы атылыб турмагъаны себебли, ол иги сакъланнганды. Башы акъмайды, класслары эркиндиле, арбазы кенгди, тазады, тёгереги бурууланыбды. Арбазда кёб терек ёседи. Мекям суу бла баджарылыбды.
Тамадасын махтайды деб кёлюгюзге джукъ келмесин. Кабинетлени ичлеринде «Механико-технологический колледжден» бир мебель да къалмагъанды. Къарачай-Черкес медицина колледжни директору Эртуланы Таусолтанны джашы Рашид окъуу кабинетлени барын да джангы мебель бла баджаргъанды. Эки интерактив къангабыз барды да, студентле хайырландыра турурча окъуу программа салыныбды экисине да. Болушлукъ пособие эркинди. Столла, шиндикле, шкафла, къангала толусу бла джетишедиле.
Мекямны ичинде уллу спорт зал барды. Студентле анда физкультурадан дерслени бардыргъан бла къалмай, волейбол, баскетбол секциялагъа джюрюб, кеслерини усталыкъларын ёсдюредиле. 60 студент бир ызгъа олтуруб, дерсге хазырлана турурча, китабла окъурча окъуу зал барды. Джыйылыула бардырыучу залыбызгъа уа 400-ден аслам адам сыйынады. Къууанч джыйылыуланы анда бардырыучанбыз. Окъуу мекямны бир джанында къошакъ мекям ишленнгенди да, бюгюн-бюгече да аны эркин тутуш бла кюрешген джашчыкъла хайырландырыб турадыла. Байчораланы Азамат, тамада тренер болуб, джашчыкъланы эркин тутушха юретеди.
- Устазла джетишемидиле? Джетише эселе, ала джергили устазламыдыла огъесе тышындан келгенлемидиле?
- Филиалны студентлерин джергили устазла окъутадыла. Бютеулей да 30 устаз ишлейди. Ма ол санда тёрт устаз «Эресей Федерацияны орта профессионал усталыкъ бериуюню сыйлы къуллукъчусу» деген атны джюрютеди. Беш устазны уа баш категориялары барды. Бизни районда Ючкекен элде ара больница барды да, анда сынамлы врачла кёбдюле. Ала филиалгъа келиб, студентлеге лекцияла окъуучандыла.
- Студентлени патриотизмге юретиуге уа эс бёлюнемиди филиалда?
- Студентлени ариу халиге, патриотизмге юретиуге не заманда да эс бёлюб тургъанбыз, бёлген да этерикбиз. Студентлеге терен билим берирге тырмашхан бла къалмай, устазларыбыз аланы Ата джуртну сюерге, керек кюнде аны джакъларгъа керекли болгъаныны юсюнден сёлешгенлей турадыла.
- Башында мюлк-окъуу предприятиебиз деб сагъыннган эдинг? Аны къалай ангыларгъа боллукъду?
- Совет Союзну джылларында «Первомайский» совхоз-техникум къуру окъуу заведение болуб къалмай, ол совхозча, мюлкча эл мюлк ишле бла да кюреше эди. Сабан сюрюб, тюрлю-тюрлю эл мюлк культураланы ёсдюре эди, аны ийнек фермалары, къой къошлары кёб эдиле. Гитче Къарачай районну совхозларыча, ол да къралгъа сют, эт, джюн, гардош сатыб туруучан эди. Мен билиб, ол бир кере да кърал берген планланы толтурмай къоймагъанды. Районну эм алчы мюлклерини бири эди. Джерчилик, малчылыкъ санагъатла бла кюрешгени ючюн айтхан эдим мюлк-окъуу предприятие деб.
Биз къуру Гитче Къарачай районнга тюл, бютеу республикагъа хазырлайбыз орта билимлери болгъан медицина къуллукъчуланы. Черкесскеде медицина колледжни филиалы ачылгъанлы кёб болмаса да, бюгюнлюкде огъуна ишибиз алгъа барады дерге боллукъма.