Къочхарланы Гилястанны къызы Меккяны, Ёртенланы келинлерини, узакъ 1939-чу джылны байрым айында джети джукълаб да эсине келлик болмаз эди, джангы туугъан уланы, Борис, талай джылдан уллу фахмусу болгъан актёр болуб, атын кенг айтдырлыкъды, къарачай театрны тамалын салгъанланы бири боллукъду деб…

Эресей Федерацияны махтаулу артисти, Къарачай-Черкес Республиканы халкъ артисти, Къабарты-Малкъар Республиканы махтаулу артисти Ёртенланы Борис Элтаркъач элде туугъанды, Ёртенланы Хусей бла Меккяны юйдегилеринде экинчи сабийди. Уллу къарнашы Хаджи-Махмут Борисден 8 джылгъа уллуду, гитче эгечлери Халимат да къазауат башланнган джыл туугъанды. Аталары Хусей ол къазауатха кетиб, къайтмай къалгъанды…
Джаш юйдеги аталарыны къайдагъысындан хапарсыз болуб тургъанлай, бютеу къарачай халкъ бла бирге кёчгюнчюлюкню азабын сынайды. Ёртенлары Къыбыла Къазахстан (Чимкент) областны Сары Агъач районуну Тегисшил элине тюшедиле. Аналары къол иши бла, сабийлерин ачдан инджитмез ючюн, кече-кюн демей, кюрешгенди. 1946-чы джыл Борис 1-чи классха барады. Анда джетишимли болуб, 7-джыллыкъ школну айырмагъа тауусады. Билимин андан ары ёсдюрюр нюзюр бла район аралыкъда орналгъан орта билим берген школгъа-интернатха барады. Джашны айырмагъа окъугъаны, атасы къазауатда ёлгени ючюн, аны школгъа аладыла, тышындан келиб окъугъан сабийле джашагъан общежитиеде орун да бередиле.
Ол кёзюуде Ёртен улуну чыгъармачылыкъ фахмусу да белгилене башлайды, школда къуралгъан тюрлю-тюрлю джарыкълыкъ ишлеге тири къошулады, сахнада ойнайды, назмула окъуйду, джырла джырлайды, домбрада ойнаргъа да юренеди. Кесин назму, хапар джазыуда да сынай башлайды, «Путешествие в горы» деген ат бла Алма-Атада чыкъгъан «Пионер» деген журналгъа кесини биринчи хапарчыгъын ашырады да, ол басмаланады. Эшта, ол болур эди сабийни учундургъан, анга талпымакълыкъ да берген.
1957-чи джыл къарачайлылагъа Джуртларына къайтыргъа эркинлик берилгенинде, Борис окъууун бошаргъа къалады, элия айда аттестатын къолуна алады да, юйюне атланады. Ол кёзюуде Черкесск шахарда Ленинградда Н.Островский атлы театр институтну актёр факультетини миллет студиясына джаш адамланы сайлау башланады да, Ёртен улу анга тюшеди. Айхай да, аллай джерде окъургъа излегенлени саны джюзден аслам болгъанды.
Биринчи экзаменде Борис школда ойнаучу репертуарын кёргюзеди: индий актёрча, «Аршин мал алан» деген опереттадан Аскерни джырларын таза къазах тилде джырлайды, М. Горькийни, М. Лермонтовну, А. Пушкинни чыгъармаларындан юзюклени окъуйду, арбазда отун джара тургъанлай балта чортлаб кетиб аягъынга тийсе не этерик эдинг деген темагъа этюд кёргюзеди. Алай бла, актёрлукъгъа окъургъа 18 джаш адам айырылады, Ёртенланы Борис да аланы ичлеринде болады. Аны бла бирге къарачайлыладан Тохчукъланы Борис, Салпагъарланы Джеонелла (Нелля), Джабаланы Ибрагим, Аджиланы Амбий, Алийланы Чотай, Хапчаланы Роза, Каппушланы Тамара, Орусланы Джамбулат да кетедиле актёрлукъгъа окъургъа.
1962-чи джыл бизден баргъан джашла бла къызла дипломларын алыб, бишген актёрла болуб юйлерине къайтадыла. Ол заманда областда ишлеген орус театрны къарачай эмда черкес миллет труппаларына юлешедиле джаш адамланы, ала ишлеб башлайдыла. Бёлек замандан къарачай тилде спектакль салыргъа оноу этиледи, Эбзеланы Шахарбийни «Огъурлу» деген пьесасын сайлайдыла. 1963-чю джыл алтотур айны 8-де Къарачай шахарда сахнада «Огъурлу» спектаклни кёргюзедиле, анда Огъурлуну ролюн Ёртенланы Борис ойнайды.
1963-чю – 1964-чю джыллада къарачай труппа дагъыда бёлек спектаклни салады. Алай а… 1964-чю джыл облисполкомну миллет труппаланы джабаргъа деген бегими актёрланы къой, башхаланы да арсар этген эди. Актёрла бары да армау болуб, не этерге билмей къаладыла. Аланы бирери бирер джары чачылады, актёрлукъ ишни къоюб олтургъанла да боладыла. Алийланы Шахарбий бла Ёртенланы Борис да Къабарты-Малкъаргъа кетедиле да, анда театрда ишлеб башлайдыла.
Ёртен улу Нальчикде малкъар театрда 10 джылдан асламны ишлегенди. Ол заманны ичинде ол талай ролда ойнаб, сахнадан джыйылгъанлагъа бирер башха адамланы сыфатларын, халилерин, ич дунияларын тамам терен кёргюзгенди. Малкъар театрны къурамында туугъан джуртуна да келиучен эди.
1970-чи джыл Атайланы Магомед, Къабарты-Малкъар ССР-ни телевидениесини режиссёру, Аппаланы Хасанны «Къара кюбюр» деген романына кёре пьеса джазады да, анда бир роль Ёртен улугъа бериледи. Ол спектаклни малкъар театр арттотур айны 13-де Къарачай шахарда кёргюзюрге керек эди. Ал кюнюнде, арттотур айны 12-де, анасы Меккя ауушады да, Борис анда болады. Тамбласында уа спектакль. Актёрла, башха театр къуллукъчула бары да келиб, анга къайгъы сёз да бериб, кёлтюргючлюк этедиле, аны бла биргелей уллу къарнашы Хаджи-Махмутдан Борисни тамблагъы спектаклде ойнаргъа иерге эркинлик сорадыла. Амал не? Ол да ишди. Артыкъсыз да бек аллай къыйын джыллада ана тилде салыннган ауур спектаклде ролню ойнамакъ уллу джууаблылыкъ эди. Къарнашы да, болумну толу ангылай, огъай демейди…
1972-чи джыл Къарачай-Черкес облисполкомну оноуу бла областны орус театрыны тамалында къарачай эмда черкес труппала джангыдан къураладыла. Джангы къуралгъан труппаланы къурамларына эртдеги актёрла бла бирге Тбилиси шахарда Шота Руставели атлы кърал театр институтну тауусуб келген джаш актёрла да боладыла. Эки джылдан Ёртенланы Борис да къайтыб келиб, къарачай труппада ишлеб башлайды. 1974-чю джылдан кърал чачылгъынчы Ёртен улу алайда ишлегенди, талай ролню джетишимли ойнагъанды. Хар бир ойнагъан героюну халисин, ич дуниясын не къадар терен ачыкълар мадарла излей, къарагъан адамла аны ангылар, билир джанындан билимин салыб кюрешгенди. Кюлдюрген персонажланы, драмалы ролляны да бирча, терен оюмлаб кёргюзгенди сахнада.
Къабарты-Малкъарда заманында, 1964-чю джыл, кеси бла бир элде джашагъан, 17 джылы джангы толгъан хоншу къызчыкъ Къозбаланы Магометни къызы Тамара бла юйдеги къурайды, эки джашлары - Азрет бла Александр - барды. Борис кеси айтхандан, юйдегиси анга не заманда да кёлтюргюч, таянчакъ да болгъанлай, анга онг бергенлей тургъанды.
Ёртенланы Борис кинода да ойнагъанды талай кере. Бюгюнлюкде да ол актёрлукъ ишин къоймагъанды, тюрлю-тюрлю проектлеге къошулгъанлай турады. Кёб болмай 85-джыллыкъ юбилейин белгилеген актёр тириди, джамагъат, джарыкълыкъ ишлеге да къошулгъанлай турады. Театрда иши бла биргелей, къаламын да сынаучанды, китаблары басмаланадыла.
Биз да аны юбилейи бла алгъышлай, мындан ары да алай тирилей къалыгъыз дейбиз, ол кеси айтыучу «акъсакъалланы» роллярын ойнаргъа не къадар кёб чурум берилсин дейбиз.

ХУБИЙЛАНЫ Фатима.